İçindekiler
Yetersizlik duygusu; bireyi okul hayatı, iş dünyası, aile hayatı fark etmeksizin her alanda oldukça kötü etkiler. Kişinin yaptığı herhangi bir şeyden tatmin olmamasını, kendini diğer insanlar karşısında her zaman yetersiz ve aşağıda hissetmesine sebep olur. Yetersizlik duygusu; nedenleri, belirtileri ve daha fazlası hakkındaki her şeyi sizin için yazımızda derledik.
Yetersizlik duygusu nedir?
Yetersizlik duygusunu bu hayatta yaşamını sürdürmeye çalışan her insan en azından bir kere hissetmiştir. Bu hisle baş edebilme kabiliyeti bir kişinin yaşam yolculuğuna sağlıklı devamı için oldukça önemlidir. Yetersizlik duygusu genellikle bir insanın hayatında herhangi bir konuyla ilgili başına gelmiş hissettiği bir duygusudur. Bu duygu bazen bizi yapmamız gereken şeylerle ilgili kaygı bozukluğuna iter ve sorumluluklarımızı yerine getirememeye başlarız. Bazen yeni anne baba olmuş ve muhtemelen de anne babası tarafından gelen travmalarını çocuklarına aktarmak istemeyen anne babalar, en sevdiği dersinin hocası tarafından ona verilen bir ödev sonrası bir öğrenci, yeni başlayacağı işinde ne kadar iyi olduğunu kanıtlamak isteyen çalışan, ilk sınav senesinde kendisinin ve ailesinin beklentisinin altında sonuç almış sınava tekrar hazırlanan öğrenci, bambaşka bir şehirde ayaklarının üstünde durabileceğini kanıtlamak isteyen yeni mezun insanlar ya da en basitinden yurt çamaşırhanesinde çamaşır makineleriyle ve orada sırada olan insanlarla karşı karşıya kalan kişiler bu duyguyu hissedip aslında yapabileceği işi yapamayacağını hakkını veremeyip gerek kendine gerekse çevresine mahçup olacağını düşünebilirler. Bütün bu ve bunun gibi durumlarda bu hissi yaşayan herkesin kendini bir yetersizlik duygusu içinde bulması normaldir fakat bazen insan bunu aşmak için yeterince emek verebilecek gücü kendinde hissetmeyebilir. Ne yaparsa yapsın olmayacağını düşünebilir ve bu sebeple en ufak bir aksiyon bile almayabilir. Bu da sağlıksız bir durumdur ve muhakkak yardım alınmalıdır.
Yetersizlik duygusu neden olur?
İnsanlar genellikle yetersizlik duygusuna başına yeni gelen bir olay karşısında kapılırlar. Çünkü hayatın rutininden çıkıp çözülmesi gereken bir problem olabilir, bu yeni olay geçici değil kişinin hayatının rutinine adapte etmesi gereken bir şey olabilir, kişinin hayatını etkileyen bir durumun çözümü kişinin hayatında olmasını istemeyeceği değişikliklere sebep olabilir. Bütün bunların aksine bazı durumlarda da insanlar yeni bir olayla değil de yaşamlarının bir parçası olan işlerle ilgili bir yetersizlik hissine kapılabilir. Bu zamana kadar kolaylıkla üstesinden geldiği şey bir anda gözüne büyüyüp onu halledilemek gibi görmesine sebep olabilir. Üzerine alması gerekenden çok daha fazla yük alan insanlar bu yüklerle yeterince iyi mücadele edemediğini düşünüp kendini çözümsüz hissedebilir.
Yazının başında da söylendiği gibi yetersizlik duygusuna günün sonunda her insan maruz kalır nedeni ise insan olmamızdır en temelinde fakat bu duyguya yol verip önüne bakmak yerine kendisinin ürettiği bu yapay hisse tutunup yetersizliği ile ilgili kendi kendini de yaralayabilir.
Yetersizlik duygusunun belirtileri
Yetersizlik duygusu hisseden kişi;
- Kendine olan güvenini kaybeder. Özgüven eksikliği yaşar.
- Kendini başarısız hisseder ve yapabileceği şeyleri yapamacağını düşünür.
- Sürekli yaptığı işlerle ilgili kendini eleştirir ve başarısız bulur.
- Kaygı düzeyini artırır ve yapamayağı şeyler hakkında endişe duyar.
- Kendisine olan inancında azalma sonucunda motivasyon kaybedip herhangi bir iş de yapamayabilir hale gelebilir.
- Tüm bu sebepler sonucu da sosyal hayattan kendisini geriye çeker ve sosyal etkinliklerden kaçınır.
Yetersizlik duygusu nelere yol açar?
Yetersizlik duygusu kişiye yeterince iyi yerleşirse kişinin hayat kalitesinde inanılmaz düzeyde gerilemeye sebep olabilir. Bambaşka bir konu üzerine bu hissin kişiye zuhur etmesi ve sonrasında bu hisse yol vermek sadece o konu özelinde değil normal rutininde yaptığı birçok işe de bulabilir. Örneğin bir yazı yetişmesi gereken kişi yazı konusuyla ilgili kendini yetersiz buldu ve yazabileceğine olan inancını yitirdi. Ne kadar araştırma yaparsa yapsın kendinin o yazının başına geçebilecek kadar yeterli hissetmedi ve yazıyı yazmaktan kaçmak için bin bir türlü bahane üretti. Bu duygu kafasının içinde bir yerlerde ‘Sorumluluklarını yerine getiremeyecek kadar yetersizsin bir yazı bile yazamıyorsun o zaman sen ders de çalışamazsın çünkü o yeterlilik sende yok.’ der ve kişi bu sese hak vererek ders çalışmaktan da vazgeçer . Çok kolay manipüle olduktan sonra ise ‘Sen sabahları da alarma uyanma en iyisi, zaten yetersizsin duş alman bir şey değiştirmeyecek, boşuna yapıyorsun bu sporu nasıl olsa yeterince iyi bir iraden olmadığı için o çikolatayı yine yiyeceksin, boşuna arkadaşlarınla buluşma çünkü sen zaten o sosyal ortamı kaldırabilecek biri değilsin.’ gibi devam ederek kişinin tüm hayatına açık bir virüs gibi bulaşır. Tüm bunlar sonucunda kişi kendini hayatın her alanında yetersiz beceriksiz hissederek depresyona girebilir.
Yetersizlik duygusu ve mükemmeliyetçilik
Yetersizlik duygusu ve mükemmeliyetçilik birbirine çok bağlı iki kuzen gibidir. Biri girdiği bir ortama ötekinin de gelmesi için elinden geleni yapar. Eğer ki bir işin mükemmel olmasıyla ilgili kaygı duyuyorsanız muhtemelen bunu aşmadığınız sürece o işte yetersiz olduğunuzu da düşünmeye başlarsınız. Örneğin bir tez yazmanız gerekiyor doktora programınız için artık kendi işinizdeki akademik tatminin son noktasını yaşamanıza bir adım kaldı. Konunuz belli yapılması gerekenler belli. Geçtiniz bilgisayarın başına o konuyla ilgili olabilecek bütün makaleleri çalışmaları okudunuz tezinizin mükemmel olması için daha da çok çabaladınız, gündüzleriniz gecelerinizi kovaladı, uykusuz kaldığınız sosyal hayatınızdan ödün verdiğiniz oldu ve nihayetinde işin başına geçtiğinizde elinizdeki sonuçtan yeterli tatmini elde edemediniz hayallerinizdeki kadar mükemmel bir sonuç çıkmadı; tekrar denediniz fakat gözünüzdeki sonuç aynı oldu. Eşe dosta bu işten anlayan kişilere götürdünüz iyi yanlarını duymak yerine en ufak eleştirilere takılıp kaldınız yani mükemmel olmadı fakat siz kendinize çok mükemmel olmasının elzem olmadığını söylemediğiniz için artık kendinizi bu işle ilgili yetersiz de hissetmeye başladınız. Sanki bundan önce yüksek lisans yaparken aynı adımları atmamış aynı yolları arşınlamamış gibi kendinize olan güveninizi kaybederek yetersizlik duygusuna teslim oldunuz. Kaygı durum bozukluğunuz başladı kendinizi eleştirmeden adım atamaz oldunuz ve sonuç olarak bırakın o tezi yazmayı herhangi bir işinizi nitelikli şekilde yerine getiremez oldunuz. Sonuç olarak mükemmelliyetçiliğiniz size yetersizlik duygusunu misafir getirdi. Artık çözmeniz gereken sadece bir tezin yapılması ve teslimi değil genel hayatla ilgili düşüncelerinizin çarpıklığı da o liste de yerini almış oldu.
Yetersizlik duygusunu yenmek
Yetersizlik duygusunu yenmek için kendinize küçük adımlar atmanız gerekebilir. Olayın öznesinden kendinizi geri çekerek çok daha basit konularda özgüveninizi tazeleyecek adımlar atmalısınız. Örneğin yeni bir enstrüman çalmak ile ilgili bir yetersizlik hissine kapıldınız fakat bunu sadece hobi olarak yapmak istemiştiniz. Kendinizi öylesine bu işle ve bunun kaygısıyla muhatap ettiniz ki aslında özünüzdeki yeterlilikleriniz de bu durumdan zarar gördü. Öncelikle enstrümanın üzerine gitmek yerine daha iyi yaptığınız bir şey olan yemek pişirmeyi deneyin. Emin olun bu size iyi gelecek. Sonrasında daha da iyi olduğunuz mesleğiniz olan editörlük ile ilgili sıralanmış işlerinizin en kolaylarından pratik zekanızı kullanarak halledin. Rutininizin bir parçası olan şeyleri yeniden yapabiliyor olduğunuzu hissetmek bile size iyi gelecek. Yetersizlik duygusunun hayatınızı kötü etkilediğini hissettiğiniz anlarda profesyonel destek almak bu duygunun kaynağını irdeleyip; sorunu temelden çözmek konusunda size yardımcı olacaktır. Ayrıca spor yapmak da özgüvene olan etkisi ve aynı zamanda salgılattığı serotonin hormonu sayesinde mutluluk seviyenizi yükseltecek ve yetersizlik duygusunu yenmenize yardımcı olacaktır.
Yazar :
Psikolog
Şebnem Akı Karaoğlu
Merhaba, ben Uzman Psikolog Şebnem Akı Karaoğlu. Bilişsel Davranışçı Terapi, Şema Terapi, İmge Terapi, Kısa Süreli Çözüm Odaklı Terapi, Cinsel Terapi, Aile ve Çift Terapisi uygulamaktayım. Bipolar Bozukluk, Borderline Kişilik Bozukluğu, Çocuk ve Ergen Danışmanlığı, Yas Psikolojisi, OKB, Anksiyete, B... Devamını Oku
Kullanıcı Yorumları