Unutkanlık Neden Olur?

Modern dünyanın her ne kadar getirisi fazlaca olsa da; elbette elimizden aldığı bazı şeyler de vardır. 

Kişilerin kendine ayırdığı vakitteki azalma, fazla yoğunluk, sürekli rekabet durumu gibi bu götürüler yaşam kalitemizi oldukça etkilemektedir. Tıpkı bu götürüler gibi unutkanlık da dijitalleşen ve hızlanan modern dünyanın negatif etkilerinden biridir. 

Öyle ki, hayatın fazlaca hızlanması ve bizim de bu hızlanan hayatı sosyal medya başta olmak üzere çeşitli yöntemler ile sürekli takip halinde olmamız hafızamızda tutabildiğimiz anı, bilgi, düşünce vb. olguları oldukça azalttı. 

Yoğun stres, ani değişimler ve git gide daha dinamik bir hale günlük hayat; insanların yakın geçmiş zamandaki olayları dahi aklında tutamaması neticesini beraberinde getirdi. 

Bunun günümüz dünyasının olağan bir sonucu olduğunu söylemek mümkün. 

Bu tarz bir unutkanlık şu nedenlerle ortaya çıkabilir:

• Vitamin eksikliği
• Günlük stresler
• Çalışma temposu
• Fazla teknoloji kullanımı

Ancak bunun yanında bazı insanlarda normalden fazla unutkanlık görülebilmektedir. 

Çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkabilen bu unutkanlık durumu, kişinin hayat kalitesini oldukça olumsuz etkileyecektir. Zira her ne kadar günümüz dünyası herkesi unutkanlığa sürüklese de akılda tutulması gereken bilgiler ve yapılması gerektiğini hatırlamamız gereken görevler de bir o kadar artmıştır. 

Amnezi olarak da adlandırılan bu anormal unutkanlık durumu birçok farklı nedenden dolayı ortaya çıkmış olabilir. 

Bu faktörleri şöyle sıralayabiliriz: 

• Yoğun stres: Sürekli stres altında bulunan ve bu stresi yoğun yaşayan kişilerin vücudundaki kortizol seviyesinde artış görülmektedir. Kortizol seviyesindeki bu yoğun artış ise beynin hipokampus bölgesini etkiler. 

Hipokampus bölgesi ise hafıza ile yakından ilgilidir. Dolayısıyla yoğun stres; dolaylı yoldan bilgilerin hatırlanmasında zorlanma ve unutkanlığa neden olacaktır. 

• Yaşlanma: Yaşlanma, insan hafızasını olumsuz etkilediği bilinen doğal bir süreçtir. Yaştaki artışla beraber beyin fonksiyonlarından bazılarında ve özellikle hafızada problemler ortaya çıkar ve kişide unutkanlık başlar. 
• İlaç kullanımı: Birtakım ilaçlar hafıza üzerinde yan etkilere sahip olabilmektedir. Bu nedenle ilaçların kullanımı, ne sıklıkla kullanılacağı ve doz ayarlaması gibi etkenlere mutlaka doktor eşliğinde karar verilmelidir.
• Beslenme düzeni: Dengesiz ve sağlıksız beslenme hem insan vücudunu hem de psikolojisini olumsuz etkilediği gibi beyin fonksiyonları üzerinde de önemli negatif etkilere sahiptir. Özellikle yeterli miktarda su içmemek, aşırı şeker tüketimi, eksik omega- 3 alımı gibi bazı beslenme yanlışları hafızayı oldukça olumsuz etkilemektedir. 
• Uykusuzluk: Kaliteli uyku vücut sağlığı açısından oldukça önemli bir aktivitedir. Kalitesiz ve yetersiz uykunun en önemli götürülerinden biri de gün içinde edinilen bilgilerin beyinde sağlıklı işlenememesi ve hafızaya alınamamasıdır. 
• Sağlık sorunları: Saydığımız diğer sebepler aslında kişinin kendi elinde olan sebeplerdir. 

Ancak bunların yanında bir de kişinin elinde olmadan hafızasını kötü etkileyen bazı sağlık problemleri vardır. Başta nörolojik hastalıklar olmak üzere kafa travmaları, tiroid bezindeki çalışma bozuklukları ve bazı kronik hastalıklar hafızayı oldukça kötü etkilemekte ve unutkanlığa neden olmaktadır. 

Unutkanlık Belirtileri

Unutkanlık kimi zaman yoğun hayatın etkisiyle normal düzeyde ortaya çıkabilir, kimi zaman amnezi oluşturacak şekilde bir hastalık olarak başlıca belirtiler ortaya çıkarabilir; kimi zaman ise belli bazı hastalıkların belirtisi olarak ortaya çıkabilir. 

Bunları birbirinden ayırırken belirtilerin yoğunluk derecesi, başka bazı belirtilerin varlığı gibi faktörler dikkate alınmalıdır. 

Unutkanlığın temel belirtileri ise şöyledir:

• Özel günleri unutmak
• Sıklıkla eşya kaybetmek
• Fişte ütü, ocakta yemek vs. gibi unutkanlıklar
• İnsanların isimlerini unutmak
• Görevlerini unutmak
• Sohbet sırasında karşıdakinin dediklerini unutmak

Unutkanlığın temel amnezi belirtisi olarak ortaya çıkması durumunda ise unutkanlığın yanısıra şu belirtiler gözlemlenebilecektir:

• Günlük yaşamı aksatacak şekilde unutkanlık
• Bilinç bulanıklığı ve dalgınlık
• Sahte anılar ve hikayeler yaratma
• Hayat boyu yaşanan anıları dahi hatırlamamak
• Yeni bilgileri öğrenmede zorluk yaşama

Unutkanlık Hastalık Mıdır?

Unutkanlık hastalık mı sorusunun cevabı son zamanlarda pek çok kişinin merak ettiği bir konu haline gelmiş durumda. 

Bunun nedeni, unutkanlık yaşayan insan sayısındaki artışla beraber aslında bir nevi görev bilinci üzerine inşa edilen modern dünyanın bir sonucu olan; hafızada tutulması gereken bilgilerin artışı.

Günlük hayattaki stres düzeyinde görülen artış, hayatın gitgide hızlanması, hafıza gerektiren sektörlerde görülen yoğunluk, gündemin her zaman olduğundan daha hızlı değişmesi, özellikle sosyal medya nedeniyle değişen gündemden tüm insanların sürekli haberdar olması ve yorgunluk düzeylerindeki artış; unutkanlığı beraberinde getiriyor ve bu tarz sebeplerle ortaya çıkan unutkanlığın bir hastalık olduğu söylenemez. 

Unutkanlığın; çağımızda tüm insanların birbirine yakın oranlarda yaşadığı bir sorun olduğunu söyleyebiliriz, ancak bu düzeyde bir unutkanlığı hastalık olarak tanımlamak doğru olmaz. 

Ancak elbette normal sayılacak düzeyde olmayıp artık oldukça yoğunlaşan, yanında bazı belirtileri de getiren ve günlük yaşamın aksamasına neden olan bir unutkanlık durumu profesyonel yardım alınmasını gerektiren bir sorun halini alabilecektir. 

Genellikle yoğun unutkanlık olarak bilinen amnezi ise aslında çoğu zaman travmadan sonra ya da beyin hastalıkları nedeniyle ortaya çıkan bir hafıza kaybı durumudur. 

Unutkanlık Testi Var Mıdır?

Unutkanlık ve özellikle yaşın ilerlemesi ile beraber Alzheimer hastalığına yakalanma riskinin, öğrenilebileceği testler artık daha ulaşılabilir hale gelmiş durumda. 

Neredeyse tüm platformlarda unutkanlığa yönelik testler bulabilmek artık mümkün. Ancak elbette bu testlerin ne kadar güvenilir olduğu tartışma konusu. Bu testler kimi zaman kişinin kendisine aslında ön tanı koymasına ve kendince önlemler almaya çalışmasına sebep oluyor. 

Ancak unutkanlık yoğun ve profesyonel destek gerektirecek bir düzeye ulaşabilecek bir sorun ve aynı zamanda herhangi bir hastalığın belirtisi olarak da ortaya çıkması olası olduğundan bir uzmandan yardım alınması daha isabetli olacaktır. 

Bunun yanında bazı testler ise tamamen kişinin eğlencesine yönelik. 

Bununla beraber elbette bazı profesyonel testler ile Alzheimer riski ya da unutkanlık boyutunu ölçmek ve amnezi gibi hastalıkların ortaya çıkarılmasında kullanılabiliyor. 

Bu testlerden başlıcaları şunlardır:

• Montreal Bilişsel Değerlendirmesi 
• Klinik Demans Derecelendirilmesi
• Mini Mental Durum Sınavı
• Alzheimer Hastalığı Değerlendirme Ölçeği
• Nörolojik Amnezi Testi

Unutkanlık Nasıl Geçer?

Hafızanın bu denli önemli olduğu ve hayatın gitgide yoğunlaştığı bir dönemde unutkanlık problemindeki bu artış; doğal olarak insanları bu probleme bir çözüm aramaya yöneltmiştir. 

Öncelikle söylememiz gerekir ki unutkanlık sorunu ile başa çıkmanın birçok yolu vardır. Dolayısıyla geçmişte olanları, günlük yaşamda yapmanız gerekenleri sıklıkla unutuyorsanız bu durumda ümitsizliğe düşmemelisiniz. 

Unutkanlık ile baş edebilmek için yapabileceklerinizi sizler için sıraladık:

• Uyku düzeninizi korumaya ve uykunuzu yeterli almaya dikkat edin.
• Sağlıklı bir beslenme rutini oluşturun.
• Yeteri kadar su tüketin.
• Stres faktörlerinden uzak durmaya çalışın.
• Bulmaca çözmek, yapboz yapmak gibi zihin aktivasyonuna yönelik aktivitelerinizi arttırın.
• Çevre ile etkileşimde bulunun.
• Yeterince dinlenmeye özen gösterin.
• Gerekli ise vitamin takviyesi alın.
• Alkol kullanımını azaltın.
• Şeker ve tuz tüketimini azaltın.
• Düzenli şekilde egzersiz yapmaya çalışın; vücut aktivitenizi arttırın.
• Ceviz, zerdeçal, kakao gibi hafızaya iyi gelen besinler tüketin.
• Kitap okuyun.

Bunlar kendi kendinize uygulayabileceğiniz hem unutkanlığı önleyen hem de unutkanlık yaşıyor olmanız halinde bundan kurtulmanıza yardım edecek tavsiyelerdir. 

Ancak eğer gerekli olduğunu düşünüyorsanız profesyonel destek almaktan çekinmemelisiniz.

Unutkanlık İçin Psikoterapi Alınabilir mi?

Psikoterapi: gerekli eğitimi tamamlamış profesyoneller ile duygularınızı, düşüncelerinizi, inançlarınızı ve davranışlarınızı irdelediğiniz; kendinizi keşfettiğiniz ve bunu yaparken kimi zaman geçmişten, kimi zaman gelecekten ya da bugünden bahsettiğiniz diyalog seansıdır. 

Halk arasında yanlış bilinen bir olgu psikoterapiye yalnızca akli dengesi yerinde olmayanların ya da psikolojik bir problemi olanların başvurabileceğidir. 

Oysa ki psikoterapi; isteyen her bireyin başvurabileceği, şarta bağlı olmayan bir yöntemdir. 

Dolayısıyla herhangi bir psikolojik rahatsızlığınız varsa, kendinizi mutsuz ya da yorgun hissediyorsanız, stres altında iseniz, travmalarınız ile yüzleşmeye çalıştığınız bir dönemde iseniz ya da yalnızca bir profesyonel ile konuşmanın hayat kalitenizi yükselteceğine inanıyorsanız da psikoterapiye başvurabilirsiniz. 

Öte yandan, psikoterapinin unutkanlıktan kurtulmaya yardımcı olup olmayacağını irdelemek gerekirse; unutkanlığın ileri geldiği sebebin çözümlenmesi ve o sebebin ortadan kaldırılması bir profesyonelin desteği söz konusu olduğunda çok daha kolaydır. 

Unutkanlık; kişinin yaşam kalitesini, iş ya da okul hayatını, partneri ile olan veya arkadaşları ile olan ilişkisini olumsuz etkileyen bir olgudur. Dolayısıyla kişinin hayatını zor bir hale getirebilecektir. 

Bu nedenle gerekli gördüğünüz takdirde; unutkanlığınızın nedenlerini keşfetmek, zihninizde unutkanlığa neden olabilecek olan inançları kırmak ve unutkanlığınızdan kurtulmak için profesyonel destek almaktan çekinmemelisiniz. 

Unutkanlığın İş Hayatına ve Sosyal Yaşama Etkileri

Öncelikle iş hayatı; profesyonellik gerektiren, özellikle bazı mesleklerde birçok görevin hafızaya atılıp sırayla gerçekleştirilmesi beklentisi olan ve hata kaldırma olasılığı hayatın diğer alanlarına göre daha düşük olan bir alandır. 

Hal böyle olunca unutkanlık bir çalışanda pek de aranan özelliklerden değildir. 

Dolayısıyla özellikle görev insanı olmayı gerektiren işlerde hafızayı kuvvetlendirmek ve eğer varsa unutkanlık problemi ile baş etmeye çalışmak önemlidir. 

Zira işverenler verdiği görevi yapmayı unutan, toplantıda bilgileri hatırlamadığından dolayı eksik veren ya da getirmesi gereken herhangi bir evrakı getirmeyen, örneğin müşteri ile paylaşması gereken önemli bir bilgi aklından çıkan bir çalışan konusunda önyargılı olabilmektedir. 

Genel olarak unutkanlığın hem çalışanın hem de birlikte çalıştığı işverenin iş hayatını olumsuz etkilediğini söylemek mümkündür. 

Öte yandan sosyal hayatta da unutkanlık kişiye faydası olan bir özellik değildir. Örneğin, ikili ilişkilerde ilişki ile ya da partner ile ilgili bir özel günün insanın aklından çıkması ya da partner tarafından hediye edilen bir eşyanın bir yerde unutulması vs. gibi durumlar karşıdakinde değer görmüyormuş hissi uyandıracak ve ilişkiyi negatif etkileyecektir. 

Aslında yalnızca ikili ilişkiler açısından değil, diğer tüm ilişkilerde de durum böyledir. 

Örneğin; planlanan bir aktivitenin unutulması ya da yakın arkadaşın doğum gününün unutulması gibi durumlar hangi türden bir ilişkiden bahsediyor olursak olalım istenmeyen durumlardır ve kişinin sosyal hayatını oldukça negatif etkiler. 

Görüldüğü gibi unutkanlık hayatın birçok alanını zorlaştıran bir problemdir ve bu nedenle bu sorunu çözümlemek için çaba harcamanız oldukça önemlidir.

Unutkanlığı Tetikleyebilen Psikolojik Rahatsızlıklar

Yazımızın başında da sözünü ettiğimiz gibi, unutkanlık bazı hastalıklardan dolayı tetiklenebilir ve ayrıca birtakım hastalıkların belirtisi olarak ortaya çıkabilir. 

Bunların başında elbette amnezi gelmektedir. Unutkanlığı tetikleyen diğer psikolojik rahatsızlıklar ise şöyledir: 

• Depresyon
• Anksiyete bozukluğu 
• Kafa travmaları
• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
• Panik atak bozukluğu
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
• Öfke problemleri
• Alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı