Terapi Türleri
Terapi, bireylerde var olan veya ortaya çıkan davranış bozukluklarını, negatif tutumları, psikolojik sıkıntıları ve ruh sağlığını olumsuz etkileyebilecek düşünceleri ortadan kaldırmaya yönelik destek ve tedavi; kişinin düşüncelerini, duygularını, kendi inançlarını ve belki de farkında bile olmadığı bilinçaltındaki sıkıntıları keşfetme sürecidir.
Terapi, ruh sağlığı alanında eğitimini tamamlamış profesyoneller ile beraber ve onlarla işbirliği içinde yapılır. Terapistler, profesyonel psikolog, psikolojik danışman veya psikiyatristlerdir.
İnsanın dinlenilmeye ve anlaşılmaya ihtiyaç duyması da terapiye başlama nedenlerinden bir tanesidir. Fakat bazen çevrenizde sizi dinleyecek, anlayacak, yorum yapacak veya size destek olacak biri olduğunda gitmemek tercih edilebilmektedir. Profesyonel destek almak bundan çok daha farklıdır. Yaşanılan sorunları, kişisel düşüncelerinizi ve hayatınızı başka birine anlatmak bazen çok zor olabilse de terapi sonunda terapistinizin de desteğiyle problemlerinizle daha kolay başa çıkabilir ve daha iyi hissedebilirsiniz.
Bu süreç kendinizi daha iyi tanımanıza, sorunları çözme becerisi kazanmanıza, zorluklarla mücadele etmede motive olmanıza, size zarar verecek düşüncelerden uzaklaşmanıza, amaçlarınızı ve hayattan beklentilerinizi netleştirmenize, duygularınızı kavramanıza yardımcı olmaktadır.
Terapinin Faydaları
Terapi, ruh sağlığınıza, günlük hayatınıza ve düşünce dünyanıza birçok pozitif etkide bulunabilmektedir.
Bunlar:
- Duygularınızı tanımaya, anlamaya ve yönetmeye yardımcı olur.
Bazen duygularınızı anlayamadan yüzeysel bir şekilde yaşadığınızı düşünebilirsiniz. Terapi süreci duygularımızı anlamamıza yardımcı olmakla birlikte stres, kaygı, korku gibi olumsuz etkileyebilecek duyguları da yönetebilme becerisi kazandırmaktadır.
- Kendinizi tanımanıza yardımcı olur.
Bazı dönemlerde duygularınızı, isteklerinizi, davranışlarınızı ve düşüncelerinizi gerek çevreniz gerekse kendiniz sebebiyle baskılayabilirsiniz. İç dünyanıza hakim olamayabilir ve kendinizi tanıyamayabilirsiniz. Terapi, kendi iç dünyanıza kulak vermenizi, düşüncelerinizi tanımanızı, hayatınızda neleri sevip neleri sevmediğinizi, hayata dair beklentilerinizi ve hayattaki amaçlarınızı belirlemenizi ve anlamanızı sağlar.
- Sorunları daha kolay çözme becerisi kazandırır.
Hayatınızda bir zorlukla veya sorunla karşılaştığınız zaman bazen nasıl çözeceğinizi, nasıl başa çıkacağınızı bulamayabilirsiniz. Terapi; sorunları anlamanıza, kabul etmenize, daha çözümcül yaklaşmanıza ve farklı açılardan bakıp strateji oluşturabilmenize katkı sağlar.
- İnsanlarla ilişkilerinizi geliştirir ve güçlendirir.
Terapi süreci sonucunda kendinizi daha iyi tanır, duygu, düşünce ve davranışlarınızı daha iyi yönetirsiniz. Kendinizi daha kolay ifade edebilir, ilişkilerden beklentilerinizi daha da netleştirebilir ve bunları karşı tarafa daha rahat aktarabilirsiniz. Günlük yaşantınızda daha iyi hissedebilir, kötü düşünce ve negatif etkilerden kurtulabilir, tüm ilişkilerinizde(arkadaş, aile, eş vb.) daha rahat, daha yapıcı ve daha olumlu davranabilirsiniz. Bütün bu olumlu etkiler de daha güçlü ilişki kurmanıza yardımcı olmaktadır.
- Empati yeteneğini geliştirir.
Terapi sadece kendi duygularınızı anlamanıza yardımcı olmakla kalmaz. Olaylara ve sorunlara farklı pencerelerden bakabilmenizi de sağlar. Bu süreç sonucunda da kendinizi karşı tarafın yerine daha kolay koyabilir, onun bakış açısından bakabilir ve duygularını daha iyi anlayabilirsiniz.
- Zorluklarla başa çıkmada motive olmanıza yardımcı olur.
Travmatik bir olay yaşadığınızda, kötü bir olay sonrasında veya üzüntülü zamanlarınızda ayağa kalkmak için enerji bulamayabilirsiniz ve harekete geçmek istemediğiniz zamanlar olabilir. Terapi, bu zorluklar karşısında harekete geçmeniz, çabalamanız için sizi motive eder.
-Kaygı, öfke, korku stres gibi güçlü duygularla baş etmeye yardımcı olur.
Bu duygular zaman zaman sizi ele geçirebilir ve bu duyguların getirdiği olumsuz etkilerle başa çıkamayabilirsiniz. Terapi süreci sonunda bu duygularla daha kolay başa çıkıyor olabilir, size zarar verecek ölçüde bu duygulara kapılmamayı başarabilirsiniz.
En Yaygın Terapi Türleri
Psikoterapi farklı türlere sahiptir. Danışanın sorununa, durumuna, hedefine göre bu tedavi yöntemlerinden en uygun olanına yönelinir. Size en uygun terapi yöntemini bulmak; süreci daha verimli, daha faydalı ve daha çözümcül kılmaktadır.
Psikoterapi çeşitleri şöyle özetlenebilir :
Bilişsel - Davranışçı Terapi
Günümüzde en yaygın kullanılan terapi türlerinden birisidir. Bilişsel davranışçı terapi(BDT), sizi kötü etkileyen ve yararı olmayan davranışları, düşünceleri ve inançları değiştirmeye odaklanan bir terapi yöntemidir. Yaşanılan olumsuzluğun altında yatan nedene ve olaya değil çözüme odaklanan bir terapi türüdür. Düşüncenin ruh sağlığına nasıl etki ettiğini ele alır.
BDT’nin bilişsel yönü kişinin yaşamıyla ilgili olumsuz ve yararsız duygulardan vazgeçmesine; pozitif duygu ve düşünce sahibi olabilmesine odaklanır ve yardımcı olur. Davranışsal yönü ise kişinin kendi için olumlu ve sağlıklı etkileri olabilecek yararlı seçimler yapabilmesine, bu yeteneğinin geliştirilmesine yardımcı olur.
BDT, öncelikli olarak kişinin sorununa, sorununun çözümüne odaklanır ve süre olarak daha kısıtlıdır. Olayları algılaması, anlam yüklemesi, yorumlaması ile ilgilenir. Kişinin işlevsiz ve yanlış düşüncelerini, yanlış yorumlarını, zararlı davranışlarını; kendisini olumsuz etkileyen duygularını, zor duruma sokan kararlarını belirler ve fark ettirir. Bu duygu ve düşüncelerin yerini terapi teknikleri ile daha gerçekçi, faydalı ve olumlu anlamda değiştirmeye yönelinir ve destek verilir.
Terapi sonundaki düşünce ve duygu değişikliği sayesinde kişi gündelik yaşamında daha iyi hisseder, stres, korku, üzüntü vb. gibi duygulardan daha az etkilenir, sağlıklı ve yararlı karar vermeyi öğrenir ve psikolojik sorunlarda azalma görülür. Zorluklara karşı duygu, düşünce ve davranışlarınızın kontrolü daha fazla elinizde olur, daha kolay başa çıkabilirsiniz.
BDT, psikolojik sorunların birçoğunda tercih edilebilen bir yöntemdir. Bunlardan bazıları :
- Anksiyete bozuklukları
- Panik atak
- Depresyon
- Obsesif kompulsif bozukluk
- Tik bozuklukları
- Yeme bozuklukları
- Sigara bağımlılığı
- Bipolar bozukluk
- Öfke kontrol bozukluğu
- Uyku bozuklukları
- Obezite
- Cinsel işlev bozuklukları
- Travma sonrası stres bozukluğu
Kişilerarası Terapi
Kişilerarası terapi en başta depresyon tedavisi için geliştirilmiştir. Geliştiren bilim adamı Gerald Klerman’dır. Daha çok depresyon için kullanılır ancak bu başka ruh sağlığı sorunları için kullanılmayacağı anlamına gelmez.
Bu terapi yöntemi insanların ilişki sorunlarını düzeltmeye odaklanır. Dolayısıyla ilişki sorunları ve danışanın ilişki alanı ele alınır. Genellikle geçmişteki ilişkilere değil şu an var olan ilişkilere odaklanılır.
Ruh sağlığı sorunları, sosyal zekanın baskılandığı durumlarda da ortaya çıkmaktadır ve kişinin ilişkilerinin de bunda rolü vardır. Ev hayatındaki sorunlar, aile içindeki sorunlar, yalnızlık gibi durumlar psikolojik sorunlar için önemli sebepler olabilir. İyi ilişkiler kurmak, içinde bulunduğu ilişkileri iyileştirmek veya ilişkilerindeki problemleri çözmek kişinin ruh sağlığını olumlu yönde etkilemektedir ve ruh sağlığını iyileştirebilmektedir.
Kişilerarası terapi, ilişkilerdeki sorunları düzeltmeye, ilişkileri güçlendirmeye ve ilişkilerdeki sorunun kişideki olumsuz etkisini ortadan kaldırmaya, kişinin insanlarla iletişimini güçlendirmeye yönelir. Bu terapi yönteminde genellikle kişiler arası rol çatışması, yas, kişiler arası ilişkilerdeki sorunlar ve rol geçişleri ele alınan ana sorunlardır.
Terapi süreci sonrasında kişi kötü ilişkilerin neden olduğu olumsuz ruh halinden çıkar, yıpranmış ilişkilerini iyileştirir, yeni ilişkiler kurmaya açık hale gelir ve ilişkilerdeki iletişimini sağlıklı konuma getirir.
Aile Terapisi
Aile ve çift terapisi, aile içi ilişkileri sağlıklı bir hale getirmek ve aile bireyleri arasındaki çatışmaları çözmek için başvurulan bir terapi türüdür. Son yıllarda oldukça sık tercih edilmektedir.
Aile ve çift terapisinde amaç aile bireylerinin birbirlerinin farklılıklarını kabul edebilmeleri, ev içi dengenin sağlanması, çatışmaların çözüme kavuşması ve oluşabilecek sorunların engellenip daha sağlam bir ilişkinin ortaya çıkmasıdır. Terapiye katılan bireyler, birbirleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmakta ve birbirlerini daha yakından tanıyabilmektedir, her bir üyenin aile içindeki rolü ve sıkıntısı değerlendirilir ve bu sayede ilişkilerin güçlendirilmesi sağlanır.
Aile ve çift terapisinde kimi zaman tüm aile birlikte kimi zamanda bireyler ayrı ayrı seansa katılır. Terapist, her danışan ailenin ihtiyacına göre seansları ayarlamaktadır.
Aile terapisti hangi durumlarda alınabilir?
- Boşanma
- Çift ilişkileri
- Evlilik problemleri
- Aile yaşamında değişiklikler (şehir değişikliği, iş değişikliği vb.)
- Alkol ve madde kullanımı olan birey
- Duygusal istismar, ihmal ve şiddet
- Ebeveynlik becerileri
- Ekonomik problemler
- Çocukların okul problemleri
- Aile bireylerinden bazılarının veya hepsinin travmaya maruz kalması
- Evlat edinme, üvey ebeveyn/çocuk ilişkileri
- Psikoseksüel zorluklar
- Anksiyete ve depresyonu da içeren duygusal bozukluklar
- Fiziksel rahatsızlıklar
Aile terapisi faydaları nelerdir?
- Terapi ile daha sağlam ve sağlıklı aile ilişkileri kurulabilir.
- Aİle bireyleri arasındaki iletişim güçlendirilir, bireylerin birbirini tanıması ve anlaması sağlanır.
- Aile içinde var olan ekonomik sıkıntıların, iş streslerinin veya duygusal streslerin olumsuz etkileri azaltır ve sonlandırılır.
- Birbirini motive eden, birbirine anlayış gösteren ve mutlu bir çift olmakta yardımcı olur.
- Yeme bozukluğu, obezite, alkol, madde bağımlılığı gibi durumlarda aile terapisi diğer yöntemlerden daha faydalı olabilir.
- Sorunların çözümünde ailenin her bir üyesi rol alır.
- Aile içindeki çatışmalara çözüm bulur, sorunların daha da kötüleşmesini engeller, ilişkilerin bitmesinin önüne geçebilir ve oluşabilecek sorunların da daha etkili ve kolay çözümlenmesini sağlar.
Psikodinamik Terapi
Psikodinamik terapi, kişinin bilinçaltına odaklanan bir terapi türüdür. Kişinin şu anki sorunlarına, zorluklarına, sıkıntılarına ve genel davranışlarına odaklanmaz. Geçmişte yaşadığı olaylara odaklanır; bu olayların bugünkü duygusal, zihinsel ve davranışsal etkilerini ele alır. Bireyin hayatındaki tüm aşamaları ayrıntılı olarak ele alınır, çoğunlukla çocukluk çağına ve çocuklukta kurulan ilişkiler üzerinde durulur.
Bilinçdışı düşünceler, geçmişteki özellikle de çocukluk çağındaki olumsuz deneyimler kişi hiç farkında olmasa dahi yetişkinlik döneminde duygularını ve düşüncelerini olumsuz etkilemektedir. Psikodinamik terapide diğer terapi türlerinden farklı olarak terapist danışanın geçmiş tecrübelerini, olumsuz ve bastırılmış duygularını, düşüncelerini ve bunlar için nasıl bir savunma mekanizması geliştirdiğini fark etmesini sağlar. Bir farkındalık sürecidir.
Bu terapi süreci sonunda, kişi yaşamış olduğu olumsuz deneyimlerin etkilerini fark eder, bastırdığı veya bastırmakta olduğu duyguları anlar, yaşar. Bu olumsuz deneyimleri ve duyguları kabullenir ama geçmişteki bu deneyimlerin, duyguların hayatındaki ve bilinçaltındaki negatif etkisini azaltır, ortadan kaldırır.
Psikanalitik Terapi
Psikanalitik tedavi, daha yoğun işlenmiş psikodinamik tedavidir. Haftada üç ila beş kez seans yapılır; psikodinamik terapi ise haftada bir veya iki kez yapılmaktadır. Psikoanalitik tedavide hasta genellikle seansta koltukta uzanır şekilde konuşur, psikodinamik tedavide ise hasta terapistin karşısında oturur vaziyettedir.
Sanat Terapisi
Sanat terapisi, kişinin duygularını, düşüncelerini sanat aracılığıyla ifade ettiği bir terapi türüdür. Danışanların hayal gücü tedavi, keşif ve destek için kullanılır. Resim yapmak, heykel, boyama, oymacılık, kil ile çalışmak, karalama gibi aktivitelerden yararlanılır. Bilinçaltının sanat aracılığıyla dışa vurulmasıdır.
Sanat terapisinden yararlanabilmek için iyi bir sanatçı olma, sanattan anlama şartı aranmaz. Sanata uzak olanlar ve her yaş grubundan kişiler sanat terapisinden faydalanabilir. Kişiler, kendilerini daha güvende hissedip sanat aracılığıyla kendilerini daha rahat ifade edebilir. Terapistler, danışanların duyguları, düşünceleri ve zihinsel durumları hakkında yaptıkları eserlere bakarak fikir sahibi olur.
Oyun Terapisi
Oyun terapisi, çocuklara yönelik bir tedavi türüdür. Çocuklar, duygularını, düşüncelerini iyi ifade edemezler, kendi iç dünyalarını tanıyamazlar ve diğer terapi yöntemleri ile çözüme ulaşamayabilirler. Bu terapi yöntemiyle iç dünyalarını dışa vurmaları sağlanır. Sorunların ve çocuğu etkileyen durumların fark edilmesine yardımcı olur. Çocuk kendi iç dünyasını oyunlarla, oyuncaklarla keşfeder. Terapistler, oyuncak seçerken çocuğun kendini daha iyi ifade etmesini sağlayacak oyuncaklar seçer.
Terapist, çocuğa güvenli olduğunu hissettirir. Kendini güvende hisseden çocuk, oyuncak ve oynadığı oyunlarla kendini daha rahat ve daha kolay ifade edebilir. Çocuğun yaşadığı korku, üzüntü, öfke, kıskançlık vb. duygular açığa çıkarılır, çocuğun kendini, duygularını, düşüncelerini keşfetmesi sağlanır.
Online Terapi
Online platformlar üzerinden görüntülü ya da sesli şekilde gerçekleşen terapi türüdür. Online terapi teknolojinin gelişmesiyle ortaya çıkmış ve kısa sürede terapi almak isteyen bireylerin gözdesi haline gelmiştir. Bunun sebepleri kolay ulaşılabilir olması, çalışan ve öğrenciler için avantaj olması, ücretlerin daha uygun olması gibi sebeplerdir.
