Manipülasyon Ne Demek?

Kendinizi sorgulamaya başlamak, normalde asla kabul etmeyeceğiniz şeylere bir şekilde kolaylıkla ikna olmak, her zaman özür dileyen tarafa dönüşmek… Manipülasyon, manipüle edilmek manipülasyonun insanda bırakacağı etkiler ve daha fazlası hakkında merak ettiğiniz tüm soruların cevaplarını yazımızda bulabilirsiniz. 

Manipülasyon Ne Demek?

Kendi çıkarları doğrultusunda bir başkasının düşüncelerini, duygularını, davranışlarını ve isteklerini yönlendirme davranışlarının genel adı manipülasyondur. 

Manipülasyon, iki seçenek arasında kalan bir insana kendi istediğini seçtirmek, basit bir tartışmada özür dilemek gibi masum görünen olaylar için uygulanabileceği gibi kişinin kendi benliğini ve akıl sağlığını sorgulamasına neden olabilecek kadar korkutucu şekillerde de kullanılabilir. 

Manipüle eden kişi, genellikle karşı tarafın utanç, suçluluk ve korku duyguları üzerinde çalışarak ve bazen ona karşı olan sevgisini ya da saygısını kullanarak bunu yapar. 

Manipülasyonun temelinde insanın güç ihtiyacı yatar ki bu güç ihtiyacı tüm insanlarda yer alır ve ölçülü olduğu sürece normaldir. Ancak bu güç ihtiyacının her insanda var olması bireyler arası gizli ya da açık güç çatışmalarına neden olur. Bu durum da karşımıza manipüle eden ve manipüle olan insanlar çıkarır. 

Manipülasyon Ne Zaman Tehlike Haline Gelir?

Manipülasyon insan ilişkilerinde sıklıkla karşımıza çıkar ve belli bir düzeyin altında olduğunda insan psikolojisi açısından normal sayılabilir. Ancak söz konusu düzeyi aştığında, yani manipülasyona maruz kalan insan kendi yaşamı üzerindeki kontrolünü kaybetmeye ve kendi benliğini sorgulamaya başladığında tehlikeli bir duygusal işkence halini alır. 

Kaldı ki duygusal işkence haline gelen manipülasyon, kişinin akıl sağlığını sorgulamasına neden olur ve aynı zamanda depresyon, anksiyete, yeme bozuklukları gibi birçok psikolojik hastalığın da kapısını aralar. 

Kimler Manipüle Eder?

Manipülatörler genellikle günlük hayatımızda oldukça sık karşılaşılan, bizzat bireyin sosyal çevresinde yer alan ve hatta yakın ilişkiler kurduğu kişilerdir. Bu anne, baba, sevgili, patron ya da arkadaş olabilir. Zira tanımadığınız ya da nadiren denk geldiğiniz bir insanın sizi manipüle etmesi oldukça zordur.

Belirtmemiz gerekir ki manipülatör(manipüle eden kişi) bunu isteyerek ve bilinçli yapmak zorunda değildir. Tabiki bu tarz örnekler de sık karşımıza çıkar ancak bazen kişi, istemeden ve hatta onun iyiliği için yaptığı düşüncesiyle bir başkasını manipüle edebilir. 

Manipülasyon Teknikleri Nelerdir?

Manipülasyon bilerek ya da bilmeyerek birçok farklı şekilde uygulanabilir. Bunlardan bazıları şöyledir:

• Egoya yönelme: Bu tarz manipülasyonda manipülatör, manipüle edeceği kişiyi sürekli överek onun egosunu okşar ve bu bir süre sonra hayır demesine engel olacak düzeye çıkar.
•  Duygu sömürüsü: Kişiyi normalde olduğundan daha duygusal davranarak ikna etme çabasına girmektir. Bu şekilde kişi kendini suçlu hissetmeye ya da karşı tarafı mağdur görmeye başlar ve manipüle olur. 
• Pozitif tutum: Manipülatör, karşısındakine sürekli gülümseyerek ve olumlu cümlelerle yaklaşır; hediyelerle onu şımartır. Ancak bunlar sonucunda onu manipüle etmeye başlar.
• Negatif tutum: Burada pozitif tutumun tam aksi mevcuttur. Yani, manipülatör karşısındakine sürekli öfkeli davranır, onu azarlar. Korkutmanın etkisiyle karşı tarafı manipüle eder. 
• Yalan söylemek: Manipülatör sürekli yalanlar söyleyerek karşındakini kolaylıkla manipüle eder.
• Ceza ya da ödül: Karşıdakini istenen şeyi yapmadığında cezalandırarak ya da istenen şeyi yaptığında ödüllendirerek manipüle etmektir.  

Bu teknikler kişiden kişiye değişecek şekilde çoğaltılabilir. Ancak en sık karşımıza çıkanlar yukarıdaki gibidir. 

Manipülatif İnsanların 6 Kişilik Özelliği

Manipülatif insanların çoğunda karşımıza çıkan bazı ortak kişilik özellikler vardır. Bunlardan en belirgin 6 tanesini derledik:

1. Bencillik
2. Hırs
3. Kolaylıkla yalan söyleme
4. Eleştiri yapmayı sevme
5. Kontrolcülük
6. Yüksek ego

Ebeveynler ve Manipülasyon

Bu konuya iki açıdan bakmak gerekir; çocuğun ebeveyni manipüle etmesi ve ebeveynin çocuğu manipüle etmesi.

Genellikle, erken çocukluk çağında çocuk ebeveynini manipüle eder ve bunu yapmak onun için çok kolaydır. Günlük hayatta sıkça karşılaştığımız ağlayarak istediği bir oyuncağı aldırmak, sevimlilik yaparak dondurma aldırmak vs. gibi örnekler basit ve zararsız manipülasyon örnekleridir. Ancak unutulmaması gereken nokta böyle durumlarda çocuğa olması gerekenden daha fazla taviz vermenin, onun ilerde de manipülatif bir kişiliğe yatkın olmasına yol açabileceğidir. 

İkinci bir durum ebeveynin çocuğu manipüle etmesi. Bu genellikle baskıcı ve otoriter ailelerde yaşanır. Burada korkutma yoluyla çocuk manipüle edilir. Ancak çocuğuna çok düşkün olan bir anne ya da babanın duygu sömürüsü yaparak şehir dışındaki üniversiteye gitmesine çocuğu çok istemesine rağmen engel olması da bir manipülasyondur. 

İlişkilerde Manipülasyon

Manipülasyonun en sık karşımıza çıktığı ortam ikili ilişkilerdir. Çünkü burada bir tarafın diğerini duygu sömürüsü yaparak, ayrılmaktan korkutarak, sevimlilik yaparak ya da yalan söyleyerek etkilemesi daha olası ve daha kolaydır. 

Belirtmemiz gerekir ki manipülasyon ile devam eden bir ilişkinin bir süre sonra yıpranması ve sonunun mutlu bitmemesi oldukça yüksek bir ihtimaldir.

İlişkilerde birçok farklı manipülasyon tekniği vardır. Bu tekniklerden yola çıkılarak son yıllarda love bombing, ghosting ve gaslighting kavramları türetilmiştir. Bu kavramlar hakkında daha detaylı bilgiye sahip olmak isterseniz sizleri ‘Günümüz İlişkilerinde Üç Yeni Kavram: Love Bombing, Gaslighting ve Ghosting’ adlı yazımızı okumaya davet ediyoruz. 

Çalışma Hayatında Manipülasyon

Çalışma hayatı da manipülasyona oldukça müsait ortamlar yaratır. 

Patronun bir çalışanını işten kovmakla korkutarak bireysel işlerini dahi yaptırması, bir çalışanın egosunu okşayarak görev alanına girmeyen işlerin dahi yaptırılması en sık karşımıza çıkan örneklerdir ancak bu örnekler çoğaltılabilir. Üstelik iş hayatında bireyin manipüle edildiğini anlaması zor olduğu gibi bunun farkında olsa da geçim kaygısı, bir daha aynı kalibrede iş bulamama korkusu gibi sebeplerle işini bırakması da kolay değildir. 

İş hayatında manipülasyonun yarattığı bir başka psikolojik şiddet de mobbingtir. Mobbing hakkında daha detaylı bilgiye sahip olmak isterseniz size ‘Mobbing Nedir?’ adlı yazımıza bir göz atmanızı tavsiye ediyoruz. 

Bireyin Kendini Manipüle Etmesi: İç Ses

Kendinizi manipüle ediyor olabileceğiniz gerçeği size şaşırtıcı ve hatta korkutucu gelebilir. Ancak iç sesinizin size söylediklerinin hayatınıza ve psikolojinize etkileri göz ardı edilemeyecek düzeydedir. Peki nedir iç ses? İç ses, bireyin beyninde kurguladıklarını ya da duygu ve düşüncelerini zihninde biri ona bunları söylüyormuş gibi canlandırmasıdır.

Özellikle kontrolcü ve mükemmeliyetçi kişilik özelliklerine sahip bireylerin iç sesleri sürekli kendini eleştirme ve böylece kendini manipüle etme konusunda oldukça iyidir.

Dikkat çeken bir başka husus da başarıya alışmış insanların da en ufak bir başarısızlıkta iç sesinin etkisi ile kendini manipüle etmesinin çok olası olduğudur. 

Çocukluk çağında manipülasyona çok sık maruz kalan bireyler ilerde bu ortamdan kurtulsa da maalesef kendini manipüle etmeye yatkın hale gelir. 

Bireyin kendi kendini manipüle ediyor olmasının en kötü yanlarından biri bunun en zor anlaşılan manipülasyon şekillerinden biri olmasıdır. Kendini manipüle edebileceği olgusu çoğu kişinin bilmediği bir gerçektir. Kaldı ki bireyin bunu ayırt etmesi de oldukça zordur. 

Birey bunu idrak etse ve kabullense de bu tarz manipülasyondan kurtulmak da diğerlerine göre daha zordur. Zira manipüle edildiği diğer ortamlardan uzaklaşmak mümkünken kendi kendini manipüle etme durumunda bu çok da olası değildir. Dolayısıyla bu durumda psikolojik iyileşme manipülasyondan kurtulmak için şarttır. 

Manipülasyonun Etki ve Sonuçları

Manipülasyon ağır bir psikolojik işkence şeklini alabilir ve bu durumda oldukça ağır sonuçlar doğurabilir.

Kısa vadede ve zararlı sayılamayacak basit manipülasyonlarda etki kişinin duygu, düşünce, tutum ve davranışlarının kendi isteği dışında şekillenmesidir ki bu dahi insan doğası açısından oldukça yanlıştır.

Uzun vadede yani daha yıpratıcı ve tehlikeli manipülasyonların ise etki ve sonuçları şöyledir:

• Özgüven düşüklüğü: Manipüle edilen birey özgürce karar alamamaya başlar ve bu zamanla kişide büyük bir özgüven düşüşüne neden olur. 
• Özsaygı ve öz şefkati yitirme: Manipüle edilen birey, kendini suçlu, değersiz ve yetersiz hissetmeye başlar ki bu devamında kişinin kendine duyduğu saygı ve şefkati yitirmesine neden olur. 
• Kendi benliğini sorgulama: İnsan doğasında bulunan ayırt edici özelliklerden biri de kendi başına karar alabilmesidir. Manipülasyonla bu yeteneğini kullanmasına engel olunan birey bunun doğal sonucu olarak zamanla kendi benliğini sorgulamaya başlayacaktır. 
• Anksiyete bozukluğu: Kendi başına karar alma yetisi minimuma inen bireyler, zamanla kendine yetemeyeceği korkusuna kapılır ve bu kontrol edilmediğinde kaygı bozukluğu hastalığına neden olur. 
• Depresyon: Manipüle edilen bireyin bunu anladıktan sonra ve hatta anlamadığı dönemde de depresyon belirtileri göstermesi oldukça yüksek bir ihtimaldir.
• Yoğun stres: Sürekli olarak manipülatör tarafından kontrol altında tutulduğunu hissetmek bireyde yüksek strese yol açacaktır ki bunun da insan psikolojisine oldukça zararlı etkileri vardır. 
• İletişim düşüklüğü:Manipüle edilmek sosyal zekayı baskılar ve bunun sonucunda kişide iletişim yeteneğinde düşüş meydana gelir. 
• İlişki sorunları: Yukarıda da bahsettiğimiz gibi manipülasyonun ilişkilere etkisi oldukça fazladır. Manipüle edilmek kişiyi kaygılı bağlanmaya sürükler. Bunun haricinde de ilişki açısından oldukça yıpratıcı sonuçları vardır. 

Manipülasyonla Başa Çıkmak

Manipülasyon hafife alınmaması gereken bir psikolojik baskıdır ve duygusal işkence boyutuna dahi varabilir. Ancak elbette manipülasyona dur demenin ve manipülasyonun etkilerinden kurtulmanın bazı yolları vardır. 

Önce manipülasyon ve etkilerinden kurtulmanın 4 adımından bahsedelim: 

1. İlk etapta karşı tarafın tüm davranışlarını gözlemleyerek manipüle edilip edilmediğini anlamak ve bunu kabullenmek gerekir.
2. Yapılması gereken ikinci şey manipülatörün bu tarz davranışlarını reddetmek ve her şeyin farkında olduğunu ona belirtmektir. 
3. Uyarınıza rağmen manipüle etme çalışmalarına devam eden bir kişiyle karşıya iseniz ortamdan uzaklaşmak, kişiyle ilişkinizi kesmek yapmanız gereken en doğru hamle olacaktır. Bazen bunu yapmak zor olabilir ancak en önemli şeyin sizin ruhsal sağlığınız olduğunu lütfen unutmayın.
4. Manipülasyon insan psikolojisine oldukça büyük zararlar verir. Bunun sonucunda psikolojik destek almanız gerekebilir ve bu oldukça normaldir. Dolayısıyla bu tarz bir süreçten geçtikten sonra bir psikologdan destek almayı düşünebilirsiniz. Online terapi ücretler, ulaşım kolaylığı ve zaman açısından avantajları ele alındığında sizin için verimli olacaktır. Psikologofisi alanında uzman online psikologları ile her zaman yanınızdadır. Detaylı bilgi almak ve online terapi için bize ulaşabilirsiniz. 

Bunlar manipülasyon sürecinde yapmanız gerekenler. Bir de manipülasyonun etkilerinden kurtulmak ve sonrasında manipüle edilmeye yatkın bir insan olmaktan kurtulmanız için bazı tavsiyelerimiz var. Bunları şöyle sıralayabiliriz. 

• Sınırlarınız olsun: Bir insanın sınırlarının olması; hayır demeyi bilmesi, istediği ve istemediği şeyleri net olarak ifade edebilmesi gibi olgularla bağlantılıdır. Karşı tarafa sınırları olduğunu en başından belli eden kişilerin manipüle edilme ihtimali de azalır.
• Kendinize ait bir alanınız olsun: Kendinize ait bir alanınızın olması, tek başına olmaktan keyif alabilmek ya da kendi kendinize yetebilmeyi içinde taşır. Dolayısıyla kendinize ait bir alanınız olduğunda manipülasyondan etkilenme ihtimaliniz azalacaktır. 
• Hobiler edinin: Bir hobiyle uğraşmak insan psikolojisine oldukça önemli katkılarda bulunur. Manipülasyona uğradığınızda psikolojinizi iyileştirerek, manipüle edilmenin üzerinizde bıraktığı etkilerden kurtulmak için yeni hobiler edinmek faydalı olacaktır. 
• Yeteneklerinizi keşfedin: Kendinde bulunan yetenekleri keşfederek bunlar üzerinde çalışmak manipüle edilmenin etkisiyle düşen özgüveninizi kazanmanıza yardımcı olacaktır. 
• Psikolojik destek almaktan çekinmeyin: Daha önce de ifade ettiğimiz gibi manipülasyon hafife alınmamalıdır ve ağır bir duygusal işkenceye dönüşebilir. Dolayısıyla manipülasyona maruz kaldığınızda psikolojinizin yıpranmaması zor bir ihtimaldir. Bu nedenle bir manipülasyon sürecinden geçmenizin ardından bir psikologdan destek almanız hem ruh sağlığınız hem de akıl sağlığınız açısından oldukça faydalı olacaktır.