Kortizol Nedir? Etkileri Nelerdir?

Kortizol nedir? sorusuna cevap vermek üzere hazırladığımız yazımızda; günlük hayatımızda sıkça duyduğumuz kortizolün; vücuttaki etkileri, stres ile ilişkisi, kortizol yüksekliğinin psikolojiye etkileri ve kortizol düşüklüğünün psikolojiye etkilerinin yanı sıra cinselliğe etkileri ve yükseklik ve düşüklüğünün belirtileri gibi kortizole dair merak edebileceklerinize cevap bulmayı amaçladık.
Kortizol yüksekliği veya düşüklüğünün sizdeki etkilerinin neler olduğunu da yorumlara anonim olarak yazabilirsiniz. Keyifli okumalar dileriz...

Kortizol Nedir?

Fiziksel bazı aktiviteleri denetimde tutmak için vücudumuzun çeşitli kısımları tarafından hormon denilen maddeler salgılanmaktadır.

Bu hormonlardan biri de böbrek üstü bezler tarafından salgılanan kortizol hormonudur. 

Kortizol hormonu; kan basıncı, kan şekeri ve bağışıklık sistemi üzerinde etkileri olan ve vücudun strese verdiği tepki ile özdeşleşen hormondur. 

Vücudun adeta biyolojik alarmı olarak bilinen kortizol hormonunun salgısı; kişi heyecanlandığında da artış göstermektedir. 

Bunun yanında kortizol hormonu; vücuttaki protein, yağ ve karbonhidrat faaliyetlerinin kontrolüne de yardımcı olmaktadır. 

Pek çok farklı fonksiyona sahip olan kortizol hormonunun görevlerinden biri de beyindeki glikoz kullanımını arttırmak ve bunun gibi vücuttaki doku onarımında görev alan birçok maddenin kullanılabilirliğini arttırmaktır. 

Kortizol hormonu; böbrek üstü bezlerinin üstünde konumlanmış olan adrenal bezlerden salgılanmaktadır ve hormonun salgılanmasında problemler olması hem psikolojik sağlığı hem de fiziksel sağlığı olumsuz yönde etkilemektedir. 

Kortizolün Vücuttaki Görevleri Nelerdir?

Vücuttaki çeşitli kısımlar tarafından salgılanan hormonlar; sağlığımız ve vücudun mekanizmasının işleyişi açısından oldukça önemli fonksiyonlara sahiptir. 

Kortizol de vücutta önemli görevler üstlenen hormonlardan bir tanesidir. Bu görevleri şöyle sıralayabiliriz:

• Vücudun kan şekerini yükseltir
• Vücuttaki insülin sentezini azaltır
• Kan basıncını yükseltir
• Vücutta stres olduğunda dengeyi sağlar
• Vücuttan su atılımını arttırır
• Beynin çalışma hızını artırır
• Sinirsel iletimi arttırır
• Kandaki glikoz yoğunluğunu, protein ve yağ yakarak arttırır
• Glikozun hücrelere girişini azaltır
• Kişi heyecanlandığında kontrolü sağlar
• Vücuttaki iltihabı kontrol altında tutar
• Vücut metabolizmasının kontrol edilmesine yardımcı olur
• Uyku ve uyanıklık döngüsünün kontrolünde görev alır
• Vücudun savaş ya da kaç tepkisinin işleyişinde etkilidir. 
• Hafızanın güçlenmesine yardımcı olur
• Hamilelikte fetüsün gelişiminde rol oynar
• Vücudun su ve tuz dengesini sağlamaya yardımcıdır
• Bağışıklığı güçlendirir
• İnflamasyonun yani iltihaplanmanın baskılanmasında rol oynar

Kortizol ve Stres İlişkisi 

Stres; insanların dönem dönem hayatında gelişen bazı olay ve olgular nedeni ile yaşayabildiği, ancak kişi bu stresi kontrol edemediğinde birçok probleme neden olan bir durumdur. 

Kontrol edilemeyen bir stres hali beraberinde depresyon, bağımlılıklar, uykusuzluk, yeme bozuklukları, panik atak, öfke sorunları gibi birçok psikolojik ve şiddetli baş ağrısı, mide bulantısı, baş dönmesi gibi fiziksel problemi getirir. 

Dolayısıyla stres her insan tarafından zaman zaman yaşanabilen bir durum olsa da, vücudun sağlığı ve psikolojik sağlık açısından kontrol altında tutulması gerekmektedir. Bu kontrol gerçekleşirken vücutta kortizol hormonu önemli görevler üstlenmektedir. 

Kortizol hormonunun salgısı, vücuttaki stres düzeyinde artış olduğunda artacak ve vücuttaki dengelerin stresten etkilenmemesi için görevler üstlenecektir. Bunun nedeni streste artış olmasının vücut tarafından tehdit olarak algılanmasıdır. 

Ancak kişi hayatındaki stres faktörlerini azaltmazsa ve vücutta yoğun şekilde stres olursa kortizol salgısı olması gereken seviyenin üstüne çıkacak ve bu da bazı olumsuzluklara yol açacaktır. 

Kortizol Yüksekliğinin Psikolojiye Etkileri

Kortizol stresin kontrolü açısından oldukça önemli ve faydalı bir hormondur ancak her şeyin olduğu gibi kortizol hormonunun olması gereken seviyeden fazla salgılanmasının da bazı etkileri bulunmaktadır. 

Kişi hayatındaki stres faktörlerini kontrol altında tutmaz ise kortizol salgısı bu stresin vücuttaki etkileri ile mücadele etmek için fazlaca artacak ve olması gerekenden fazla bir seviyeye ulaştığında da psikolojide bazı etkilere yol açacaktır. 

• Öncelikle yükselen kortizol, zamanla kişide sinir ve öfkelilik halinde artışa yol açacaktır. Bu sinir ve öfke ise depresyon, alkol ya da uyuşturucu madde bağımlılığı gibi başka psikolojik problemleri beraberinde getirecektir. 
• Kortizol yüksekliği belirtilerinden bir başka psikolojik etkisi ise halsizlik ve languishing sendromuna yol açmasıdır. 
• Ani duygusal değişimler, ruh halinde dalgalanmalar ve anksiyete (yoğun kaygı) sorunları da vücuttaki kortizol seviyesinde aşırı artışın yol açabileceği psikolojik sorunlardır. 
• Kortizol seviyesinin fazla yükselmesi kişinin kendini huzursuz ve gergin hissetmesine de neden olabilecektir. 
• Uyku düzensizlikleri, cinsel düzensizlikler, odaklanma problemleri, yeme bozuklukları da aşırı yüksek seviyede kortizol salgılayan bir kişinin gösterebileceği psikolojik reaksiyonlardır. 

Kortizol Düşüklüğünün Psikolojiye Etkileri

Vücudumuz ve psikolojik sağlığımız için faydalı olan her madde her duygu ya da her düşünce, optimal düzeyde olduğunda faydalıdır. 

Optimal düzey, kişiye iyi gelen herşeyin, olması gereken düzeyi ifade etmektedir. Optimal düzeyde olmayan her şey, ne kadar sağlıklı ya da faydalı olursa olsun, kişiye faydalı olmaktan uzaklaşacaktır. 

Kortizol de normal şartlarda vücut sağlığı ve psikolojik sağlık için oldukça faydalı olan ancak optimal düzeyde salgılanması gereken bir hormondur. Bu optimal düzeyden uzaklaştığında bazı negatif etkilere yol açacaktır. Dolayısıyla tıpkı kortizol yüksekliği gibi kortizol düşüklüğü de olumsuz bazı psikolojik reaksiyonlar ortaya çıkmasına neden olur. Kortizol düşüklüğü nadiren ortaya çıkan bir sorun olmakla beraber önemli etkilere yol açar. 

Bu etkileri şöyle sıralayabiliriz:

• Yorgunluk hissi ve halsizlik
• Uyku bozuklukları (özellikle uykusuzluk)
• Yeme bozuklukları ve iştahsızlık
• Duygu durumunun kontrolünde zorlanma
• Anksiyete bozuklukları
• Depresyon
• Adaptasyon yeteneğinde düşüş
• Kolay öfkelenme ve öfke problemleri

Kortizolün Cinsel Sağlık Üzerindeki Etkileri Nelerdir?

Kortizol hormonu, doğrudan cinsel sağlık ve cinsel organlar üzerine çalışan bir hormon olmasa da dolaylı yollarla cinsel sağlığı etkileyebilen bir hormondur. 

Öncelikle stres hormonu olarak da bilinen kortizol hormonu, vücudun stres ile baş etmesine yardımcı olmaktadır. Stresin cinsel sağlık üzerindeki olumsuz etkileri özellikle cinsel isteksizlik, orgazm olamama, erken boşalma gibi sorunlar olup; stres üzerine etkili olan kortizolün bu sorunlar üzerinde de etkili olacağı söylenebilir. 

Bunun yanında kortizol fazlalığı da cinsel sağlık üzerinde bazı etkilere yol açacaktır. 

Bu etkiler; erkeklerde testosteron azlığı, sertleşme problemleri, cinsel isteksizlik, testislerde küçülme ve iktidarsızlıktır. 

Kadınlarda ise kortizolün olması gereken düzeyden fazla salgılanması cinsel sağlık üzerinde; kısırlık, yumurtalıklarda küçülme ve orgazm olamama gibi bazı olumsuz reaksiyonlara neden olabilir. 

Dolayısıyla kortizol seviyesinin kontrol altında tutulması; fiziksel ve psikolojik sağlık için olduğu kadar cinsel sağlık açısından da oldukça önemlidir. 

Stres Yönetimi ve Nefes Egzersizlerinin Kortizol Seviyelerine Etkileri Nelerdir?

Kortizol seviyesinin vücutta optimal düzeyde olmasının etkileri yukarıda saydığımız sebepler göz önüne alındığında daha iyi anlaşılacaktır. Dolayısıyla kortizolün olması gerekenden yüksek ya da düşük seviyede olmaması ve zararlı hale gelmemesi için kişinin uygulaması gereken bazı tavsiyelerimiz de bulunmaktadır. 

Bu tavsiyelerimiz şöyledir:

• Uyku kalitenizi arttırın. Uyku saatlerinizi ve uyuduğunuz ortamı düzenleyerek uyku kalitenizi artırabilirsiniz. Ayrıca ışıksız bir ortamda uyumak da uyku kalitenizi artıracaktır.
• Düzenli bir şekilde egzersiz yapmayı alışkanlık haline getirin. Böylece stresiniz azalacak ve kortizol seviyeniz normale ulaşacaktır. 

Bu iki tavsiyenin yanında stres kontrolü üzerine çalışmak ve nefes egzersizleri yapmak da kortizol seviyesini kontrol altında tutmak açısından oldukça önemlidir. 

• Stresi yönetmek ve hayattaki stres faktörlerinden olabildiğince uzak kalmak kişinin vücut sağlığı ve psikolojik sağlığı üzerinde bir hayli etkili olacağı gibi kortizol seviyesinin normal düzeye ulaşması üzerinde de en etkili faktördür. Kaldı ki kortizol, stres hormonu olarak da bilinen ve stresle oldukça yakından ilişkili olan bir hormondur. Özellikle stres yaptığı anlarda nefes alışverişine dikkat etmesi, kalp atış hızını kontrol altında tutarak sakinleştirici yöntemler uygulamak kişinin stresini yönetmesine yardımcı olacaktır. 
• Parasempatik sinir sistemi kortizol seviyesinin düzenlenmesinde oldukça etkilidir. Dolayısıyla parasempatik sinir sisteminin çalışmasını arttıracak ve sağlığını koruyacak aktiviteler de kortizol seviyesinin düzenlenmesine yardımcı olacaktır. Meditasyon ve nefes egzersizleri; parasempatik sinir sistemini destekleyecek ve böylece kortizol seviyesinin dengeye ulaşmasına yardımcı olacaktır. Ayrıca meditasyon ve nefes egzersizleri; zihninizin sakinleşmesini, günlük hayatın stresinin vücudunuzdaki etkisini azaltmanızı da sağlayacak ve böylece stres yönetiminde de size katkı sağlayacaktır.
• Online terapiler, profesyonel psikolojik destek almak yolu ile stresin hayatınızın kontrolünü ellerinde tutmasının önüne geçebilir. Kişi bazen stres ile mücadelesinde atacağı adımları bilemeyebilir veya hayatındaki stres faktörlerini ortadan kaldırması mümkün olmayabilir. Profesyonel psikolojik destek ile ortadan kaldıramadığı stres faktörlerinin hayatındaki etkilerini kontrol altında tutması mümkündür. Geleneksel yüzyüze terapi yerine online terapi tercihi, ulaşılabilirliği kolay olduğu ve mesai saati sınırlarına takılmadığı için, ihtiyaç duyduğunuz her an ve internete erişiminiz olan her yerde, hatta konfor alanınızda ve pijamalarınızla otururken bile alabileceğiniz bir hizmet olduğundan, stresle mücadele etmeye çalıştığınız her an yardımınıza koşacaktır.
  
   

PsikologOfisi, alanında deneyimli onlarca psikolog ile, ihtiyaç duyacağınız her an ve her yerde stres ile mücadelenizde psikolojik destek alabilmeniz için hazırdır. 
Stres alanında hizmet veren psikologlarımızdan her an hizmet alabilir ve kendinizi daha iyi hissetmeye hemen başlayabilirsiniz.