Halüsinasyon Nedir?

Beyin, dışarıdan gelen sinyalleri bölümlerinde işleyerek veriye dönüştürür ve böylece bilgileri oluşturur. Beynin doğru işleyişi bu tarz bir mekanizmaya bağlıdır. Ancak kimi zaman beyin olmayan sinyalleri algılayabilir ya da sinyalleri yanlış algılayıp, işleyebilir. İşte böyle zamanlarda halüsinasyon görme problemleri ortaya çıkar. 

Halüsinasyonlar, gerçek gibi algılanan ve görülen; ancak beynin yanlış algılaması nedeniyle oluşturulan yalnızca kişinin kendisinin görebileceği ya da duyup koklayabileceği şekilde ortaya çıkan gerçek dışı durumlardır. Bilinenin aksine halüsinasyonlar yalnızca görme duyusunu değil beş duyuyu da etkileyebilir. Dolayısıyla halüsinasyon sırasında bir şeye dokunuyormuş gibi dahi hissedilebilir. 

Birçok farklı sorun nedeniyle ortaya çıkabilecek olan halüsinasyon kişiye zarar verebilecek düzeylere de ulaşabileceğinden profesyonel yardım gereken bir durum olabilecektir. 

Halüsinasyon Türleri

Halüsinasyon beş farklı duyuya da etki edebildiğinden farklı türlerde ortaya çıkabilecek bir problemdir. Bu türlerden bahsedecek olursak:

1. Görsel Halüsinasyonlar: Olmayan şeylerin görülmesi, kimi zaman ışık patlamalarının ortaya çıkması şeklinde görülür. Bunun dışında insan, hayvan ya da yaratıklar da görülebilir. Beyin hastalıklarında daha sık ortaya çıkmaktadır. 
2. İşitsel Halüsinasyonlar: Zihnin içinden gelen veya dışarıdan duyulan sesler şeklinde ortaya çıkar. En sık karşılaşılan halüsinasyon türüdür. Kimi zaman monolog kimi zaman da diyalog şeklinde ortaya çıkabilir. Hatta emir veren, azarlayan, eleştiren bir iç ses tarzında da ortaya çıkabilecektir. 
3. Koku Halüsinasyonları: Kişinin kendi bedeninden veya etrafındakilerden koku geldiğini algılaması şeklinde ortaya çıkan halüsinasyonlardır. 
4. Tat Halüsinasyonları: Yediklerinden ya da içtiklerinden tuhaf, olmayan tatlar hissetme durumudur. Acı, mekanik, topraksı tatlar alınabilir.
5. Temas Halüsinasyonları: Çevrede kimse yokken dahi bir kişinin ya da bir hayvanın dokunduğunu hissetme, sürekli üzerinde küçük böcekler gezindiğini hissetme gibi şekillerde ortaya çıkabilir. 

Halüsinasyonların Nedenleri

Halüsinasyonlar fiziksel veya patolojik nedenler sonucu ortaya çıkabildiği gibi ayrıca farklı halüsinasyon türlerine göre de ortaya çıkış nedeni değişiklik gösterebilecektir. Bunları tek tek incelemekte fayda görüyoruz. 

Halüsinasyonların Patolojik Nedenleri: 

• Deliryum
• Demans
• İlaç kullanımı
• Madde kullanımı
• Uykusuzluk
• Bipolar Bozukluk
• Şizofreni
• İntoksiyonlar
• Depresyon

Halüsinasyonların Fiziksel Nedenleri:

• Migren atakları
• Epilepsi nöbetleri
• Yüksek ateşli hastalıklar
• Tümör ve beyin kanseri
• 3. evre AIDS
• Böbrek yetmezliği
• Karaciğer yetmezliği

Halüsinasyonların farklı tiplerine bağlı olarak ortaya çıkış nedenleri ise şöyledir:

İşitsel Halüsinasyonlar:

• Bipolar Bozukluk
• Psikoz 
• Şizofreni
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)
• Uyku problemleri
• İşitme kayıpları
• Beyin lezyonları
• Sınırda Kişilik Bozukluğu

Görsel Halüsinasyonlar:

• Şizofreni
• Şizoaffektif bozukluk
• Bunama
• Parkinson 
• Sara Nöbetleri
• Deliryum
• Bipolar Bozukluk
• Depresyon
• Migren
• İlaç kullanımı
• Creutzfeldt- Jakob Hastalığı 
• Beyin lezyonları

Koku Halüsinasyonları:

• Temporal lob problem ve nöbetleri
• Kafa travmaları
• Grip
• Sinüslerde iltihaplanma
• Parkinson hastalığı

Tat Halüsinasyonları:

• Sinüslerde iltihaplanma ve hastalıklar
• Beyin lezyonları
• Epilepsi
• Temporal lob problemleri

Temas Halüsinasyonları:

• Şizoaffektif Bozukluk
• Şizofreni
• Aşırı alkol ve uyuşturucu kullanımı
• Alzheimer
• Deliryum
• Levy vücut demansı
• Parkinson hastalığı

Kişi Yaşadığı Deneyimin Halüsinasyon Olduğunu Nasıl ve Hangi Noktada Anlar?

Halüsinasyon ile karıştırılabilen birçok durum vardır. Bu durumlar:

• Hipnopompik halüsinasyonlar: Kişinin uykudan uyanma esnasında düştüğü yanılsamalar.
• İllüzyon (yanılsama): Gerçekte de var olan duygu ve durumların farklı algılanmasıdır. 
• Geçmişe dönüş (Flashback): Geçmişte yaşanan travmatik olayların beklenmedik zamanlarda zihinde tekrar canlanmasıdır. 
• Hayali arkadaşlar: Daha çok çocukların gelişiminde ortaya çıkar. 
• Hipnogojik halüsinasyonlar: Kişinin uykuya dalmadan hemen önce düştüğü yanılsamalardır. 
• Dissosiyatif ataklar: Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) durumlarında ortaya çıkar. 

Hal böyle olunca kişi içinde bulunduğu durumun normal olması, halüsinasyon olması ya da farklı bir problemden kaynaklandığı konusunda karışıklık yaşayabilmektedir. 
Kişi başlangıçta gördüklerinin ya da sanrılarının halüsinasyon olduğunu anlamakta zorlansa da bu sanrıların ne zaman ortaya çıktığını gözlemleyerek, ortaya çıkış şekline dikkat ederek, belirtileri gözlemleyerek ve eğer tedavi gördüğü bir hastalık söz konusu ise doktoruna danışarak halüsinasyon gördüğünü anlayabilecektir. 

Bunun dışında gerçek dışı olgular ortaya çıktığında başka şeyler düşünmeye çalışarak, içinden sayı sayarak, kendi kendini dürterek bu durumdan çıkmaya çalışması da önemlidir. 

Halüsinasyon Belirtileri

Halüsinasyon hem türüne göre hem de kişiye göre farklı belirtiler ortaya çıkarabilir. Bununla birlikte en sık karşılaşılan belirtileri şöyledir:

• Korku ve endişe hali
• Olmayan şeyleri duymak ya da görmek
• Vücudunda böcekler gezdiği sanrısı
• Birinin sürekli dokunduğunu hissetmek
• Sürekli kötü kokular duymak
• Kişinin ağzına bir anda tuhaf tatlar gelmesi
• Kişinin uzun süre boşluğa bakması
• Kişinin kendi kendine konuşuyor gibi görünmesi
• Kişinin bir anda şaşkın bir ifadeye bürünmesi ve konuşulanları dinlememeye başlaması
• Kişinin bulunduğu ortamdan soyutlanması

Halüsinasyonlarla Başa Çıkma 

Halüsinasyonlar kişinin hayatında önemli problemlere yol açabilir. Kişiyi kısa süreli de olsa hayattan bağımsızlaştıran ve etrafındakilerden soyutlaştıran bir olay olduğundan hem iş hayatını hem günlük hayatı hem de insan ilişkilerini oldukça negatif etkileyebilmektedir. Bu nedenle halüsinasyon ile başa çıkmak için çaba harcamak oldukça önemlidir. 

Öncelikle yaşam tarzında bazı değişikliklere gitmek halüsinasyonların etkisinin azalması ve ortaya çıkış sıklığının azalması açısından oldukça önemlidir. Sağlıklı beslenme tarzını benimsemek, düzenli spor ya da yürüyüş yapmak, uyku düzenine özen göstermek, stres faktörlerini azaltmaya çaba göstermek kişinin hem genel psikolojik sağlığını iyileştirecek hem de halüsinasyonlar ile mücadelesinde yardımcı olacaktır. 

Bunun yanında halüsinasyonun temelinde yatan durumun tespit edilerek bunun tedavisi için çaba harcamak da önemlidir. Zira halüsinasyonlar kendiliğinden ortaya çıkmaz ve genellikle profesyonel müdahale edilmesi gereken temel bir sorunun sonucu olarak oluşurlar. Bu nedenle kalıcı şekilde ortadan kalkması da ancak bu temel soruna profesyonel müdahale ile mümkün olacaktır. 

Psikoterapiden yardım almak da hem halüsinasyonların etkisinden hem de bunların yol açtığı tahribatların kurtulmak için başvurulabilecek bir yöntemdir. Özellikle halüsinasyonun yol açtığı yoğun endişe ve korkudan kurtulmak için profesyonel destek almak çok önemlidir. 

Tüm bunların yanında ilaç tedavisi de kişinin doktora başvurması durumunda doktorun alabileceği bir karar olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle bir beyin hastalığı ya da psikolojik hastalık sonucu ortaya çıkan halüsinasyonların tedavisinde ilaç kullanımı doktorca tercih edilebilmektedir. 

Halüsinasyonlar ve Sanat İlişkisi 

Halüsinasyonlar çoğu zaman olumsuzluklara yol açsa da kişilerin yaratıcılığını artırabilen ve sanatçı kişiliğinde olumlu etkilere yol açabilen bir yönü de bulunmaktadır. 

Zira kişi diğer insanların görmediği şeyleri görüp, duymadığı şeyleri duyabilmesi ve bunu sanatçı kişiliği için kullanabilmesi durumunda oldukça başarılı eserler ortaya çıkarabilecektir. 

Beyindeki yanılgılar ve olmayan şeylerin algılanması durumu olarak kısaca tanımlanabilecek olan halüsinasyonlar; kişinin zihnini bir resme ya da bestesine yansıtabilmesi ve hatta yazdığı bir hikaye ya da senaryoya konu edebilmesi halinde, kişinin en azından yaratıcılığını besleyen ve sanatçı kişiliğini olumlu etkileyen bir durum halini alabilecektir.

Bunun yanında sanat ve halüsinasyonların bir de tamamen farklı bir etkileşimi vardır ki bu da Stendhal Sendromu olarak adlandırılır. Hiperkültüremi olarak da bilinen Stendhal Sendromu, kişinin fazla etkilendiği sanat eserleri karşısında kendini kaybetmesi olarak kısaca tanımlanabilir. 

Baş dönmesi, kalp atış hızında artış, halüsinasyon yaşama, mide bulantısı gibi belirtilerle ortaya çıkan Stendhal Sendromu tabiri caizse aslında bir sanat zehirlenmesidir. 

Ünlü Kişilerin Halüsinasyon Deneyimleri 

Pek çok insan gibi ünlü isimler de zaman zaman halüsinasyon öyküleri yaşayabilmektedir. Bunlardan bazılarını sizler için derledik:

• Salvador Dali: Halüsinasyon gibi büyük bir sorunu sanat eserilerine en başarılı şekilde yansıtarak halüsinasyonun nasıl olumlu kullanılabileceğini bizlere gösteren en güzel örnek belki de ünlü ressam Salvador Dali’dir. Dali içinde bulunduğu buhran ve gördüğü halüsinasyonları sürrealist tarzda çizdiği resimlerine yansıtmış ve böylece muhteşem eserler ortaya çıkarmıştır. Dali ayrıca paranoyak eleştirel yöntem akımının da mucidi olarak bilinmektedir. 
• Chopin: Muhteşem eserleri ile tanınan Frederic Chopin sıklıkla halüsinasyonlar görmekteydi. Öyle ki sevgilisi dahi dünyanın Chopin için korkuyla dolu bir yer haline geldiğini ifade etmiştir. Sanrıları ile ilgili İspanyol doktorlara başvurduğunda ise bu problemin Sara hastalığından kaynaklanabileceğini öğrenmiştir. 
• Bob Hoskins: Who Framed Roger Rabbit? isimli filminin çekimleri sırasında sıklıkla karşısında canlı biri olmadan diyalog üzerine kurulu sahnelerin çekiminde yer alan Bob Hoskins, daha sonra halüsinasyonlar görmeye başlaması üzerine doktora başvurmuştur. Doktoru tarafından oyunculuğa ara vermesi tavsiye edilen Bob Hoskins’in kararı ise tamamen oyunculuk mesleğini bırakmak olmuştur. 
• Bill Skarsgard: It filmindeki unutulmaz palyaço rolü ile hafızalarımızda yer edinen ünlü oyuncu film çekimlerinden sonra bir süre hem kabuslarında palyaço gördüğünü hem de halüsinasyon görmeye başladığını ifade etmiştir. 
• Shelley Duvall: Wendy Torrance isimli karakterinin etkisinden uzun bir süre çıkamayan aktris Shelley Duvall, film çekimlerinin ardından komşuları tarafından tuhaf yürüyüşler yaparken görülmüştür ve halüsinasyon problemi yaşadığı düşünülmektedir.  

Halüsinasyonları Konu Alan Bazı Filmler

• Fight Club (Dövüş Kulübü): Halüsinasyon denince birçok kişinin aklına gelen ilk film Dövüş Kulübü’dür. Film geceleri uyumakta zorluk çeken bir bireyin bir dövüşçü ile tanışması etrafında şekillenmektedir. 
• Akıl Oyunları: En az Dövüş Kulübü kadar bilinen ve sevilen bir film olan Akıl Oyunları, bir matematikçinin efsaneye dönüşmesine yol açan serüvenini ele alıyor. 
• Karanlık Yolculuk: Genç bir insanın bir gece bir yaratık tarafından kaçırılıp sırra kadem basmasını anlatan film halüsinasyonlara güzel bir örnek teşkil etmektedir. 
• Zindan Adası: Bir ABD federalinin hayatını konu alan Zindan Adası, adada bir hastanın kaybolması sonucunda görevlendirilen federal ve ortağının adaya vardıktan sonra yaşadığı tuhaf ve esrarengiz olayları ele alıyor. 

Halüsinasyonları anlatan bu çok önemli 4 film dışında bazı filmlerde de halüsinasyon vakalarına rastlamak mümkündür. Bunlar: 

• Bir Rüya İçin Ağıt (2000)
• Makinist (2004)
• Siyah Kuğu (2010)
• 23 Numara (2007)
• Cinnet (1980)
• Başlangıç (2010)
• Gizli Pencere (2004)
• Altıncı His (1999)
• Kimlik (2003)
• Yüksek Tansiyon (2003)