Elektra Kompleksi: Baba ve Kız Çocuğu İlişkisi Üzerine Psikolojik Bir İnceleme

Kız çocuklarının babalarına daha bağlı olmaları inancı toplumda oldukça yaygın olarak karşımıza çıkar. Kız çocuklarının babaları ile oyunlar oynayıp vakit geçirmekten daha çok hoşlandığını, özellikle de hem kız hem de erkek çocuğu olan babalardan birçok kez duymuşsunuzdur. 

Ancak bazı olguların varlığı halinde bu durum olağan olmaktan çıkar.Tıpkı Sigmund Freud’un Oedipus Kompleksinde sözünü ettiği, erkek çocukların anneye karşı geliştirdiği arzuya benzer şekilde; kız çocukların da babaya karşı istemsiz bir çekim geliştirmesi ve bunun bir sonucu olarak annelerini kendilerine rakip olarak görmesi durumundan söz ediyoruz.

Elektra Kompleksi denen bu durumu sizler için kaleme aldığımız yazımızda, elektra kompleksine dair merak ettiklerinize tek kaynakta yanıt bulabilmenizi amaçladık. keyifli okumalar dileriz…

 
Elektra Kompleksi Nedir?

Carl Gustav Jung’un 1913 yılında geliştirdiği Elektra Kompleksi; temelini yine Yunan Mitolojisinin ünlü hikayelerden Kumandan Agamemnon’un hikayesinden almaktadır.  

Elektra Kompleksi temelde anne ve erkek çocuk ilişkisine odaklanan Oedipus Kompleksine oldukça benzerdir, ancak bu kompleksin temelinde Oedipus Kompleksinden farklı olarak kız çocuk ve baba yer alır. 

Kısaca tanımlayacak olursak Elektra Kompleksi; 3-6 yaş aralığındaki kız çocuklarında bilinçdışı olarak babalarına karşı gelişen sahiplenme, düşkünlük, arzu gibi duygular ve anneye karşı gelişen öfke, rekabet vb. duyguları kapsayan bir durumdur. 

Elektra Kompleksine adını veren Kumandan Agamemnon’un hikayesinde de; Kumandan ve eşi Klytaimestra’nın kızı olan Elektra, babasının öldürülmesi üzerine kardeşini uzaklaştırarak kurtarır ve annesini ve onun sevgilisini öldürmeye ikna eder. Bunun nedeni babasının ölümünden annesi ve sevgilisini sorumlu tutmasıdır. 

Freud’un Elektra Kompleksi’ne Katkıları Nelerdir?

Her ne kadar Elektra Kompleksi Carl Gustav Jung tarafından geliştirilmiş ise de Sigmund Freud’un da komplekse önemli katkıları bulunmaktadır. Çocukların psikoseksüel gelişimin birçok evresini geçirdiğini belirten Freud; bu evrelerden biri olan Fallik evresinde hem kız çocukların hem de erkek çocukların penise odaklandığının altını çizer. Freud, penisinin olmadığını fark eden kız çocuklarında bir yetersizlik duygusu ve penis kıskançlığı oluşması ile beraber bu eksiklikten annelerini sorumlu tuttuklarını söyler. 

Freud, penis kıskançlığı olarak adlandırdığı bu durumun sonucunda kız çocuklarında annelerine karşı bir öfke ve rekabet, babalarına karşı ise bağlılık ve arzu geliştiğini söyler ve bu olguyu ‘kadınsı Oedipus tutumu’ olarak adlandırır. Freud her ne kadar ‘kadınsı Oedipus tutumu’ olarak adlandırsa da Gustav Jung bu olguyu Elektra Kompleksi olarak somutlaştırmıştır. 

Elektra Kompleksi ve Oedipus Kompleksi Arasındaki Farklar

Oedipus Kompleksi ile Elektra Kompleksi, farklı düşünürler tarafından geliştirilen ve aynı şeyi ifade eden kompleksler gibi görünüyor olsa da bu iki kompleksi birbirinden ayıran temel noktalar bulunmaktadır. 

Esasında iki kompleksi birbirinden ayıran en önemli nokta Oedipus Kompleksi’ nde erkek çocuktan anneye karşı bir bağlılık ifade edilirken Elektra Kompleksi’ nde kız çocuktan babaya karşı bir bağlılık söz konusudur. 

Freud’a göre Elektra Kompleksi’nin, kadınsı Oedipus tutumu göz önüne alındığında, Oedipus Kompleksi’nden bir diğer farkı da kız çocuğunda gelişen duyguların çok daha yoğun yaşanmasıdır. 

Bunun yanında bir diğer fark da Oedipus Kompleksi’nde erkek çocuğun babaya karşı olan öfkesinin nedeni anneye duyulan arzu iken Elektra Kompleksi’nde anneye duyulan öfkenin temelinde penis kıskançlığı ve çocuğun olumsuzlukların suçlusu olarak annesini görmesidir. 

Ayrıca belirtmemiz gereken bir diğer nokta şöyledir: Freud ve Jung her ne kadar iki yakın arkadaş olan düşünürler ise de bu konuda ayrışmışlardır ve Freud yalnızca Oedipus’tan bahsedip, kız çocuklarında görülen versiyonunu kadınsı Oedipus kompleksi olarak tanımlamakla yetinirken; Jung, Elektra Kompleksi olarak ayrı bir başlıkta incelemeyi tercih etmiştir. 

Elektra Kompleksi’nin Psikolojik Gelişimdeki Rolü

Elektra Kompleksi, çocukların psikoseksüel gelişim evreleri ile ilişkilendirilebilecek bir komplekstir. 

Freud’a göre çocuklar 5 farklı gelişim evresinden geçerek psikoseksüel gelişimini tamamlar. Bu evreleri:

• Oral evre (0-18 ay)
• Anal evre (18-36 ay)
• Fallik evre (3-6 yaş)
• Latent evre (6-12 yaş)
• Genital evre (12 yaş ve sonrası) şeklinde sıralayabiliriz. 

Bu evrelerden fallik evre olarak adlandırılan evre ise çocuğun penis odaklı hareket ettiği ve Oedipus ya da Elektra Kompleksi’nin ortaya çıkma durumunun var olduğu evredir. Bu kapsamda Elektra Kompleksi’nin psikolojideki rolünün psikoseksüel gelişimin fallik evresi üzerine odaklandığını söyleyebiliriz. 

Elektra Kompleksi’nin Belirtileri

Elektra Kompleksi, 3-6 yaş aralığındaki çocuklarda bazı belirtilerle kendini göstermektedir. Bu belirtileri şöyle sıralayabiliriz:

• Anneye karşı rekabet, öfke ve kıskançlık duyulması
• Anne ile babanın vakit geçirmesine tahammül edilememesi
• Babanın yanında uyuma isteği, anne ile babanın birlikte uyumasını engelleme çabası 
• Baba ile başbaşa vakit geçirme isteği 
• Anneyi taklit etme dürtüsü
• Anne ile iletişimsizlik 
• Olumsuzluklardan dolayı anneyi suçlamak

Elektra Kompleksi ve Yetişkinlik

Elektra Kompleksi 3-6 yaş aralığındaki çocuklarda görülmesi olağan olabilecek ve yetişkinliğe etki etmesi beklenmeyen bir durum iken istisnai olarak yetişkinlikte de bazı sorunlara yol açabilir. 

Böyle bir durumda kız, annesi ile sevgi bağı geliştirmekte ve onunla sağlıklı bir iletişime sahip olmakta zorlanabilir ve bu da sağlıklı bir anne-çocuk ilişkisinin getirilerinden faydalanamamasına sebebiyet verecektir. 

Öyle ki sağlıklı bir anne-kız ilişkisi yetersizlik hissi yaşanmamasını, öz güvenin yeterince gelişmesini ve sağlıklı arkadaşlık ilişkilerinin oluşmasını beraberinde getirir. 

Ancak anneye karşı rekabet ve kıskançlık duyguları ortaya çıkmasına ve suçlayıcı bir tavra bürünülmesine neden olan Elektra Kompleksi’nin yetişkinliğe de etki etmesi kız çocuğunun; sağlıklı ilişkiler kuramayan, annesi ile bağ kuramayan ve kıskanç tavırlar sergileyen bir yetişkin haline gelmesine neden olur. 

Aile Dinamiklerinin Elektra Kompleksi Üzerindeki Etkileri Nelerdir?

Aile dinamikleri, kişinin; çocukluğu, yetişkinliği, psikolojisi, karakter gelişimi ve kuracağı ilişkiler üzerinde yani aslında kişinin hayatının bütününde oldukça büyük etkilere sahiptir. 

Zira kişi ilk kez ebeveynleri ile etkileşim kurar, ilk kez onlarla sevgi bağı geliştirir ve ilk insani davranışları onlardan gözlemler. Dolayısıyla psikolojik sorunlar ve kompleksler üzerinde de aile dinamiklerinin önemli etkileri olabilecektir. Elektra Kompleksi de aile dinamiklerinden etkilenen bir durumdur. 

Aile içinde annenin daha dominant, baskıcı ve sert taraf olması ve ebeveynlerin ilişkisinde annenin daha çok ses yükselten taraf olması gibi olgular, tabiri caizse annenin kötü polis rolünü; babanın da iyi polis rolünü üstlenmesi durumunda Elektra Kompleksinin etkisi artabilecek ve kız çocuğunun annesine duyduğu öfke daha şiddetli bir hal alabilecektir. 

Psikoterapinin Elektra Kompleksi Üzerinde Etkileri Nelerdir?

Psikoterapi, psikolojik sorunların kaynağının anlaşılması ve bu sorunların temelinde yatan nedenlerin çözümlenmesi açısından oldukça önemlidir ve kişilerin ihtiyaç duyduğunda psikoterapiden destek almaktan çekinmemesi gerekmektedir. 

Elektra Kompleksi de ebeveynlerin atacağı adımlar ile çözümlenebileceği gibi, kimi zaman psikoterapiye ihtiyaç duyulabilecek durumlardan biridir. 

Özellikle 6 yaş geçmesine karşın Elektra Kompleksi belirtilerinin görülmeye devam etmesi ya da 3-6 yaş aralığı olmasına karşın kompleks belirtilerinin normal şiddetten daha fazla olması durumunda psikoterapiye ihtiyaç duyulacaktır. 

Böyle bir durumda çocuk terapisine başvurulacağı gibi aile terapisine de başvurulabilecek ya da anne de bireysel olarak psikoterapiden destek alarak ebeveyn danışmanlığı almayı tercih edebilecektir.

Çocuğunuzda Elektra Kompleksi belirtisi gözlemliyorsanız, profesyonel destek alarak bu durumla en sağlıklı şekilde baş etmeniz birçok açıdan oldukça önemlidir. PsikologOfisi’nde size yardım etmek için hazır onlarca psikolog var. Hemen randevunuzu oluşturabilir, konfor alanınızdan bile çıkmanıza gerek kalmadan internet erişiminiz olan her yerde terapilerinizi alabilirsiniz.