Çocuğu Sorumluluk Bilinci İle Büyütmek

Oyun dönemi de denen ilk 6 yıllık dönemde çocuk oyun becerilerini geliştirir. Bu dönem çocuğun bedenini yönetmeyi öğrendiği, çevresini merak etmeye başladığı, sosyalleştiği, annesinden bağımsızlaşmaya başladığı dönemdir. 

Çocuğun bu dönemde kazanacağı beceriler ve ailenin bu becerileri yönetme şekli, çocuk erişkin bir birey olduğunda yaşamının temel yapı taşlarından biri olacaktır. Dolayısıyla ailenin çocuğun bu döneminde öğrenme ve becerilerini geliştirme sürecini sağlıklı yürütmesi oldukça önemlidir. 

Bu dönemde çocuğunuz merak duygusunu geliştirecek dolayısıyla çevresi ve bedeni hakkında size sorular sormaya başlayacaktır. Bu durumda ona cevap vermemek, sorduğu sorudan dolayı onu azarlamak ya da etrafındaki nesneleri incelemesine kızmak ilerde çocuğun karakter gelişimine çekingenlik, korkaklık gibi olumsuz karakteristik özellikler eklenmesine neden olabilir. 

Bir diğer önemli husus çocuklarda ahlaki becerilerinde bu dönemde gelişiyor olmasıdır. Bu dönemde kazanılan ahlaki özellikler tabiki ilerde de yaşadığı olaylarla şekillenecek ancak temel hatlarıyla erişkinlik dönemine taşınacaktır. Dolayısıyla bu dönemde çocuğunuzun arkadaşının oyuncağını almak, yalan söylemek gibi etik değerlere uygun olmayan bir özelliğini gördüğünüzde onu yumuşak ve sevecen bir dille uyarmanız önemlidir. 

Çocuklara 2-3 Yaş Döneminde Verilebilecek Sorumluluklar

Yukarıda da sözünü ettiğimiz bu 2-3 yaş dönemi özellikleri dikkate alındığında ev içerisinde çocuklara verilebilecek bazı sorumluluklar vardır. Unutmayın ki çocuğunuz bu dönemde hala size muhtaçtır. Dolayısıyla bu sorumlulukları ona gözetiminiz altında ancak en az müdahaleyle vermeniz en sağlıklısı olacaktır. 

Çocuklara verilebilecek sorumlulukları şöyle sıralayabiliriz: 

• Yemek masasını kurmaya yardım etmek (bıçak hariç malzemeleri yerleştirmesine izin verebilirsiniz).
• Kırılmayacak eşyaların tozunu almak.
• Evdeki bitkileri sulamak.
• Taze fasulye, bezelye gibi elle ayıklanabilecek sebzeleri ayıklamak.
• Yemekten sonra masayı toplamaya yardım etmek.
• Oyuncaklarını düzenleyip, yerlerine koymak.
• Çamaşırları yıkamadan önce renklerine ayırmak.
• Faraş ile yerleri süpürmek.
• Salata yaparken maydanoz, nane gibi saplı yeşil bitkilerin saplarını koparmak.
• Kurabiye şekillendirmeye yardım etmek.
• Derin bir kapta yumurtaları çırpmak ya da hamuru karıştırmak.
• Plastik vs. gibi kırılmayacak malzemeden yapılmış bulaşıkları yıkamaya yardım etmek ya da yıkanmış olanları kurulamak.
• Alışveriş yapıldığında malzemeleri poşetlerden çıkarıp yerlerine yerleştirmeye yardım etmek.
• Çamaşırları kirli sepetine koymak.

Unutmayın ki bu önerdiğimiz bütün bu işler sizin için oldukça kolay görünse de çocuğunuz için yeni ve keşfedilmesi gereken işlerdir. Dolayısıyla ne olursa olsun bu işleri sizin gözetiminiz altında yapması önemlidir. Ancak çocuğunuzun kendine olan güveninin gelişmesi için mümkün olduğunca az müdahale etmeniz gerekir. Size tavsiyemiz, çocuğunuz bütün bu işleri yaparken yanında bulunmanız ve zaman zaman yardıma ihtiyacı olup olmadığını sormanızdır. 

Daha sorumlu ve topluma daha çok faydası olacak bir çocuk yetiştirmek için çocukların yukarıda sözünü ettiğimiz ufak tefek sorumlulukları almaları çok verimli olacaktır. Ancak bazen çocuğunuz ona ufak bir ev işi yapmasını söylediğinizde sizi reddeder, verdiğiniz işi yapmak istemez. Bu normaldir çünkü çocuklar bu dönemlerinde ebeveynlerinden bağımlılıklarını kazanmaya başlar ve daha da önemlisi bu dönem onlara oyun oynamanın çok cazip gelmeye başladığı dönemdir. Dolayısıyla bazen bu tarz işleri çocuğunuza yaptırmak için uygulamanız gereken taktikler vardır. Bu taktiklerden bahsedelim.

İşleri Eğlenceli Hale Getirin: 

Bunu üstünde en sevdiği çizgi film karakterinin olduğu bir oyuncak sepeti alıp, ‘oyuncaklarını topla!’ demek yerine örneğin ‘hadi oyuncaklarını Tweety’ e verelim.’ diyerek yapabilirsiniz. Oyuncaklarını toplarken sevebileceği bir şarkı açmak da uygulayabileceğiniz taktiklerdendir. 

Şikayetçi Olmayın: 

Sizin de şikayetçi olduğunuz bir işi çocuğunuza yaptırmak takdir edersiniz ki normalde olandan çok daha zor olacaktır. Örneğin, yemek masasını kurarken bir yandan her akşam bunu yaptığınız için söylenip bir yandan çocuğunuzdan size yardım etmenizi istediğinizde kabul etmesini beklemeniz karşılığını almanın zor olduğu bir beklentidir. 

Bu işe erken başlayın: 

Çocuğunuza bu ufak sorumlulukları ne kadar erken vermeye başlarsanız bu işten o kadar verim alırsınız. Ancak bu taktik yanlış anlaşılmamalıdır; sorumluluk vermeye erken başlayın derken ondan düzenli bir şekilde ev işi yapmasını bekleyin demek değil, burada arada sırada ondan yardım almanızı kast ediyoruz. 

Böylece çocuğunuzun insanlara yardımcı olma güdüsü de gelişecektir.

Çocuğunuza Mantık Dışı Görevler Vermeyin: 

2-3 yaşlarına gelmiş bir çocuğa sırf size yardım etsin diye yapabileceğinden daha ağır bir iş yükü vermeyin. Bu onu daha sonra, yapabileceği işlerden de soğutacaktır.

İş Bölümü Yapın: 

Sadece çocuğunuza bir sorumluluk verip sizin o sırada hiçbir şey yapmamanız, onun gözünde tuhaf görünebilir ve o da işini yapmak istemeyebilir. Dolayısıyla siz bir iş yaparken ondan yardım istemeniz ya da onunla bir işi bölüşmeniz en doğrusu olacaktır.

Vereceğiniz İşi Kolaylaştırın: 

Örneğin çocuğunuzun oyuncaklarını kendisine toplatarak bu işe başlamaya karar verdiyseniz oyuncak sepetinin yerini onun için erişilebilecek bir yer olarak seçebilirsiniz.

Yapacağı İş İle İlgili Basit Şarkılar Oluşturun: 

Burada şarkıyı basit bir şekilde siz oluşturabilir, çocuk şarkılarından faydalanabilir ya da normal hareketli ve eğlenceli bir şarkı söyleyebilirsiniz.

Vereceğiniz İşi Aynı Zamanda Onun İçin Tecrübe Olacak ve Ona Bir Şeyler Öğretecek Şekilde Seçin: 

Örneğin, öncesinde ona kare, üçgen gibi temel şekilleri öğretip, sonra kare şeklindeki oyuncaklarını kare bir kabın içine; üçgen şeklindeki oyuncaklarını üçgen bir kabın içine yerleştirmesini söyleyebilirsiniz. 

Böylece çocuğunuzun aynı zamanda hem yardım etme güdüsü gelişecek hem sorumluluk almayı öğrenecek hem de şekiller ile ilgili bilgisi pekişecektir. 

Tek Seferde Çocuğunuza Çok Fazla İş Yüklemeyin: 

Çocuğunuza tek seferde hem oyuncakları toplama hem de yemek sofrasını toplamaya yardım etme görevi vermek, henüz 2-3 yaşlarında bir çocuğa haliyle zor gelebilecektir. Dolayısıyla ona yüklenmeyin ve tek seferde yapabileceği basit bir işi yapmasını ondan istemekle başlamayı deneyin.

Vereceğiniz İşi Oyun Haline Getirin: 

Çocuğunuza oyun havasında yapabileceği görevler verin. Örneğin düdük çalana kadar oyuncak toplama yarışı yapabilir ya da kapı zili çalana kadar masaya kaşıkları koyma yarışına girebilirsiniz. ‘Ebeveyn ve Çocuk İlişkisinde Oyunun Yeri’ başlıklı yazımıza da göz atmanızı öneririz.

Çocuğunuza Görev Verirken Emir Kipi Kullanmayın:

Çocuğunuza vermek istediğiniz görevi ona emir kipiyle söylerseniz belki o an işi daha kolay yaptırabilirsiniz. Ancak bu durum çocuğunuzda iki farklı reaksiyona neden olabilir. Bunlardan ilki çocuğun ilerde bu tarz işlerden aşırı soğuması ve yardım etmesi gereken durumlarda da etmemesidir. 

Gösterebileceği ikinci reaksiyon ise onunla emir kipiyle konuşulmasına ve yapmaması gereken kişiler ona emirler verdiğinde yerine getirmeye alışıp, erişkinlik döneminde de bu dürtüye sahip olmasıdır. Ki bu ikisi de haliyle çocuğun karakter gelişim sürecini temelden olumsuz etkileyecektir. 

Ev İşlerini Ailecek Bir Aktivite Şeklinde Yapın: 

İş yaparken güzel vakit geçirmek, eğlenmek vs. çocuğu bu işleri yapmaya teşvik edecektir. Ayrıca ev işlerine tüm ailenin yardım etmesi gerektiği inancını da erken yaşlarda temelden öğrenmesi erişkinlik dönemi için oldukça verimli olacaktır.

Çocuğunuzun Ona Verdiğiniz Görevi Kusursuz Yerine Getirmesini Beklemeyin: 

Çocuğunuza tabiki görev vereceksiniz; ancak bunu yaparken karşınızdakinin 2-3 yaşlarında bir çocuk olduğunu unutmayın. Verdiğiniz görevi kusursuz yapmasını beklemek ve verdiğiniz görevi yerine getirirken hatalar yaptığında ona kızmak oldukça yanlıştır. Zira bu ilerde ona mükemmeliyetçi bir karakteristik yapıya sahip olma sebebi verir. 

Unutmayın ki siz memnuniyetsiz ve mükemmeliyetçi olursanız arkanızda da aynı şekilde memnuniyetsiz ve mükemmeliyetçi nesiller bırakırsınız. 

Çocuklara Küçük Görevler Vermenin Onlara Katacağı Özellikler:

Çocuğunuzun motor becerilerinin gelişmeye başladığı 2-3 yaşlarından itibaren ona bazı küçük görevler vermek, ondan ev işlerini yaparken ufak tefek yardımlar istemek; çocuğunuzun gelişim sürecine düşündüğünüzden daha çok katkıda bulunacaktır. 

Bu katkılar çocuğunuzun hem motor becerilerine hem karakter yapısına hem de duygusal ve zihinsel gelişimine dairdir. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

• Çocuğunuza yeşil sebzelerin sapını ayırmak, kırılmayacak bulaşıkların yıkanmasına yardım etmek gibi görevler verdiğinizde, bu işler onun aynı zamanda motor becerilerini geliştirecektir.
• Çocuğunuzun bir insana yardım etmeye henüz yaşı çok küçükken başlaması ona yardımseverlik özelliğini bu denli küçük yaşta aşılamanıza yarayacaktır.
• Çocuğunuza küçük de olsa sorumluluk vermeniz ilerki zamanlarda da sorumluluk almayı bilen bir birey olarak yetişmesine katkıda bulunacaktır.
• Çocuğunuza görev verirken aile içinde genel olarak da iş bölümü yapmanız ilerde erişkin bir birey olduğunda çocuğunuz birlikte yaşanılan bir ortamda hatta genel olarak insanlarla ortak kullandığı ortamlarda iş bölümü yapabilme yeteneği ve bulunduğu ortamda yerine getirmesi gereken görevleri olduğu bilincini kazandırır.
• Çocuğunuza, yukarıda sözünü ettiğimiz gibi, oyuncaklarını şekillerine göre yerleştirmek gibi beyin gelişimine ve öğrendiklerini uygulamaya da odaklanan görevler vermeniz çocuğunuzun zihinsel gelişimine oldukça büyük katkıda bulunur.
• Tavsiyemiz çocuğunuza vereceğiniz görevi sizin de onunla birlikte yerine getirmenizdir. Böylece çocuğunuz, şimdiden çalışmalarına yatkın hale gelmeye başlayacaktır.
• Çocuğunuz verdiğiniz görevi yerine getirirken hata yapabilir. Böyle bir durumda ona kızmamanız ve hatasını anlayışla karşılamanız gerektiğinden yukarıda bahsetmiştik. Bunun sayesinde çocuğunuz hata yapmaktan korkmamayı öğrenecek;  böylece ilerde memnuniyetsiz ya da mükemmeliyetçi bir birey olma riski azalacaktır. 
• Çocuğunuzun bir iş yapmasını isterken ona emir vermeyip; bu işi yapmasını ondan rica etmek, ilerde de insanlar ona emir verdiğinde sınırını çizip, kibarca rica etmelerini beklemesine yarayacak. Aynı zaman da o da bu sayede insanlara emir vermenin doğru olmadığını ve olması gerekenin insanlardan rica etmek olduğunu bilerek büyüyecektir. 

Belirtmemiz gerekir ki, tüm bu faydaların çocuğunuzda gerçekten olmasını istiyorsanız saydığımız maddelerin çoğunu sadece 2-3 yaş  döneminde değil genel olarak uygulamanız gerekir. Tabi ki bu maddelerin hepsini çocuğunuz 18 yaşını geçene dek uygulamanız beklenemez. 

Örneğin 18 yaşına kadar çocuğunuzun görevlerini bir oyuna çevirip yerine getirmesini sağlayamazsınız. Ancak iş bölümü yapmak, emir vermemek, görevini kusursuz yerine getirmesini beklememek gibi hususlar her zaman geçerlidir. 

Çocuğunuzun gelişim sürecinin sağlıklı ilerlemesi için bir psikologdan yardım almak ya da çocuğunuzun bir psikolog ile online terapi yapmasını istemeniz halinde Psikolog Ofisi her zaman yanınızdadır. Konuyla ve terapi seanslarımızla ilgili detaylı bilgi almak için bize ulaşabilirsiniz.