Bencil Ne Demek? Bencil İnsan Özellikleri Nelerdir?

Geçmişten günümüze birçok filozof; bencilliği merceğine alarak inceleme konusu yapmış ve bencilliğe dair tanımlamalar geliştirmiştir. Özellikle Thomas Hobbes’un ‘İnsan insanın kurdudur.’ sözü bencilliği niteleyen anlatımlar arasında ön plana çıkmaktadır. Bunun yanında Freud, Rousseau ve Dawkins’in de bencilliğe dair anlatımları günümüze kadar geçerliliğini sürdürmüştür. 

Kendini ön plana alabilmek ve öz şefkatini koruyabilmek, insanların psikolojik sağlığı için oldukça önemlidir. Ancak bu iki durumu bencillikten ayırmak gerekir ve bu ayrım oldukça ince bir çizgidir. 

Bencillik, diğer insanların istek ve ihtiyaçları ile özgürlük alanlarını önemsemeksizin yalnızca kendi isteklerini ön plana almak ve bunlara göre hareket etmek olgusunu tanımlarken; bencil insan ise başkalarının sınırlarına saygı duymadan, istek ve ihtiyaçlarını önemsemeden yalnızca kendisinin düşüncelerine göre hareket eden insanları tanımlar. 

Elbette kişinin kendi isteklerini ve ihtiyaçlarını ön planda tutması normaldir ve psikoloji açısından da sağlık olan budur. Ancak aşırı düzeye kaçması halinde bu durum, kişinin başka insanların özgürlük alanlarını ihlal etmesine ve tabiri caizse dünya kendi etrafında dönüyormuş gibi davranışlar sergilemesine sebep olur ve bu durumda bencillik denen olgu ortaya çıkar. 

Dolayısıyla bencil insan; öz şefkat ile bencillik kavramlarını birbirine karıştırır ve kendi isteklerini başkalarının alanlarını ihlal etmek pahasına gerçekleştirmek eğilimindedir.

Bencil insanların kendilerine zararı olmadığı ve yalnızca çevresindekilere negatif etki eden bir yapıları olduğu düşünülebilirse de işin aslı öyle değildir. 

Bencillik öncelikle çevresindekilere ve uzun vadede de kişiye oldukça zarar veren bir durumdur. Zira çevresindekiler sınırlarına saygı duyulmayıp; fikirleri önemsenmediğinde bencil insana karşı yaklaşımlarını değiştirecek ve bu da kişinin yalnızlaşmasına ve hayattan soyutlanmasına kadar varan sonuçlara neden olacaktır. 

Bencilliğin Biyolojik ve Genetik Temelleri 

Bencilliğin çoğu zaman karakter yapısından ve dış etkenlerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Ancak ilk olarak Dawkins tarafindan kaleme alınan ‘Gen Bencildir’ adlı kitapta söz edilen bir kuram bencilliğin genler yoluyla aktarılan bir özellik olabileceğini öne sürmektedir. Bu kurama göre bencillik, genlerden başlamaktadır. Dolayısıyla genlerle de aktarılmaktadır. 

Öte yandan bir de bencilliğin biyololojik temeli vardır ki bu kısımda özellikle vahşi hayvanların doğasından gelen bencillikleri göz önüne alınabilir. Öyle ki; vahşi hayvanlar doğaları gereği karınlarını doyurmak için dahi başka hayvanların canını önemsemeden hareket etmek zorundadır. 

Bu durumu insan doğasıyla ilişkilendirdiğimizde insanın da biyolojik açıdan bir ölçüde benzer olduğu kanısına varabiliriz. Geçmişten günümüze bu bencilliğin biyolojik dayanağı değişim gösterebilirse de biyolojik temellerimiz gereği bir ölçüde hepimizin bencil olduğumuz gerçeği değişmemektedir. 

Önceleri avlanma konusunda, şimdilerde ise rekabet ihtiyacının git gide artmasıyla insan bir yerde bencil olmaya mecbur hale gelmiştir. 

Ancak biyolojik temellerden kaynaklı ortaya çıkan bu bencilliğin olması gereken dozu aşmaması ve başkalarına zarar verecek boyuta ulaşmaması elbette her insanın kendi iradesine bağlıdır. 

Bencil İnsan Özellikleri

Her insanın kendini düşünerek hareket ettiği zamanlar bulunmalıdır ve geçmişten günümüze gelen düşüncelere göre de her insan aslında biraz bencildir. 

Ancak elbette bizim psikolojik açıdan da bencil olarak değerlendirebileceğimiz insanlarda bulunan bazı ayırt edici özellikler bulunmaktadır. Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz:

• Egoist davranışlar sergilemeye yatkınlardır.
• Ben, benim için, ben öyle istiyorum, bence gibi söz gruplarını sıklıkla kullanırlar. 
• Kendileri yerine başkasının istekleri karşılandığında bunu problem ederler.
• Emek sarf etmeseler de başarılı olmayı ve isteklerinin karşılanmasını beklerler.
• Eleştiri kabul etmekte zorlanırlar, kendi fikirlerinin en doğrusu olduğunu düşünürler.
• Hayatlarından insan çıkarmak onlar için kolaydır, en ufak bir hatada insanları yok sayabilirler.
• Mükemmeliyetçi bir yapıda olmaya yatkınlardır. 
• Eşyalarını ya da yiyeceklerini paylaşmakta zorlanırlar. 
• Karşılarındaki insanlara suçlayıcı yaklaşabilirler. 

Bencil Davranışların Belirtileri

Bazı davranışlar dışarıdan bakıldığında bencilce olduğu kesin olan davranışlardır. Bunlara şöyle örnekler verebiliriz:

• Birlikte yapılacak aktivitelerde tek başına kararlar almak
• İlişki içinde olunan partnerin isteklerini umursamadan kendi isteklerine göre ilişkiyi yönlendirmeye çalışmak
• Herhangi bir şekilde eleştiri yapan insanlara karşı tepki koymak
• Bir tartışmada haksız olduğunu kabul etmemek
• Bir başkasının duygularını incitmek pahasına haklılığını ispat etmeye çalışmak 
• Bir arkadaşının derdini dinlemek yerine daima kendi dertlerinden bahsetmek
• Sevilen bir insanın çok üzüleceği bir olay olsa da kendi isteklerini gerçekleştirmekten vazgeçmemek 

Elbette bencil davranışlar bunlarla kısıtlı değildir. Bu saydıklarımız yalnızca örnektir ve daha birçok bencil davranış bulunmaktadır. 

Ancak bunun yanında bir de bencil bir davranış olduğunu ilk bakışta anlayamayacağınız davranışlar vardır. Böyle bir durumda ise bazı belirtilerin varlığını sorgulamak gerekecektir. 

Elbette tıpkı bir insanın bencil olduğunu gösteren özellikler olduğu gibi, bir davranışın bencil bir davranış olduğunu gösteren belirtiler de bulunmaktadır. Bu davranışları şöyle sıralayabiliriz:

• Fikirlerinizi daima dinleyen bir arkadaşınızın önerilerinizi uyguladığını görmemeniz
• Arkadaşınızın normal bir eleştiri yaptığınızda kırılması ve kırıcı konuşup konuşmadığınızı daima sorgulamanıza neden olması 
• Arkadaşınızın yapmak istediği aktiviteyi yapmadığınızda sonraki buluşma tekliflerinizi reddetmesi
• Herhangi bir sıkıntınızı paylaştığınızda yaşadığı daha üzücü sıkıntılarını anlatmaya başlaması 

Bu tip davranışlar dışardan normal görülebilen, ancak aslında bencilce olan davranışlardır. Bu örnekler elbette arttırılabilir ve günlük hayatta sıklıkla karşımıza çıkar. 

Bencilliğin Nedenleri

Birçok insan bencilliğin tamamen karakter yapısından kaynaklı ortaya çıkan bir özellik olduğunu düşünse de aslında pek çok farklı faktör bir kişide bencil davranışlar ortaya çıkmasına sebep olabilir. 

Öyle ki bencilliğin çevresel, psikolojik ve bireysel pek çok nedeni bulunmaktadır. Bunun yanında bencilliğin ortaya çıkışında genetik faktörlerin etkili olduğunu düşünen düşünürler de bulunmaktadır.

Psikososyal Faktörler 

Bireyin sosyal etkileşimlerinden kaynaklı olarak duygusal yapısına ve psikolojisine dayanan faktörler genel olarak psikososyal faktörler olarak adlandırılmaktadır. 

Psikososyal faktörler bir kişide bencil davranışların ortaya çıkmasına ve zamanla o kişinin bencil bir kişiye dönüşmesine sebep olabilmektedir. Örneğin kişinin içinde bulunduğu ruh hali bencilliğinin artmasına ya da azalmasına sebep olabilmektedir. 

Öfkeli insanlar bencil olmaya yatkınlaşmaktadır. Bunun yanında mutlu insanların da bencil olmaya meyilli olduğu bilinmektedir. 

Hayatında kaybedecek bir şeyi olmadığını düşünen insanlar da bencilleşmeye yatkın hale gelmektedir. Aynı şey etrafında değer verdiği ve önemsediği kişiler olmayan insanlar için de geçerlidir. 

Kültürel ve Çevresel Etkenler

Kültürel ve çevresel faktörler de elbette bir kişide bencillik özelliklerinin ortaya çıkmasına ya da zaten var olan bencillik özelliklerinde artış olmasına neden olabilecektir. 

Örneğin rekabetin etkili olduğu bir toplumda büyüyen kişilerde bencillik özellikleri daha fazla görülmektedir. Bunun nedeni rekabet ortamında kişilerin daima kendilerini diğerlerinden daha öne çıkaracak olaylara odaklanmasıdır. 

Ayrıca üyelerinin bencilce davranışlar sergilediği bir ailede büyüyen çocuklarda, yetişkin olduklarında bencil davranışlar görülme olasılığı diğerlerine nazaran oldukça fazladır. 

Özellikle annede gorulen bencil davranışlar çocuğu bu noktada epey etkilemektedir. 

Örnek alınan ve rol model olarak görülen kişilerin sergilediği davranışları sergilemeye her insan meyillidir. Bunun bir sonucu olarak kişi rol model olarak gördüğü kişideki bencilce davranışları da örnek alarak zamanla bencil bir insana dönüşebilecektir.

Bunun yanında, tek çocuk olarak büyüyen çocuklarda da ilerde bencil davranışlar gözlemlenme olasılığının fazla olduğu bilinmektedir. 

Bireysel ve Kişisel Faktörler

Bazen de diğer faktörlerden bağımsız olarak tamamen bireysel ve kişisel nedenlerle kişi bencil bir yapıya bürünebilir. 

Örneğin egoist bir karakter yapısındaki kişiler bencil davranışlar sergilemeye yatkındır. Bunun gibi başka bazı karakter özellikleri de kişide bencil davranışlar sergileme meyili verebilecektir. 

Ya da bazen kişinin yaşadığı bir travmanın etkisi ile bencil özellikler ortaya çıkabilecektir. Örneğin, ailesi tarafından ihmal edilen çocukların göstereceği bir reaksiyon olarak ilgi ihtiyacı ve bencillik özellikleri ortaya çıkabilecektir. 

Bencillik ve Empati İlişkisi 

Bencillik kişinin başka insanların özgürlük alanlarını ihlal edecek derecede kendini düşünmesi ve kendi isteklerini ön plana almak iken, empati ise bir başkasının duygularını anlayabilmek için kendini onun yerine koymak, onun davranışlarının arkasındaki düşünceleri daha iyi kavrayabilmek için çabalamaktır. 

İki kavramın da tanımına bakıldığında birbirleri ile pek ilişkilendirilemeyecekleri ortadadır. Empati yapabilme yeteneği gelişmiş olan bir insanın bencil davranışlar sergilemesi beklenemeyeceği gibi bencil bir insanın da empati yapabilmek için çabalaması beklenemeyecektir. 

Öte yandan bencil davranışlarının farkında olan ve bunlarla mücadele etmek için çabalayan bir kişinin empati yeteneğini geliştirmek için çaba göstermek atabileceği önemli bir adımdır. Çünkü empati yapabilmek kişinin diğer insanlara olan bakış açısını değiştirecek ve onların duygularını önemsemesini, isteklerine ve bunların altında yatan düşüncelere değer vermesini sağlayacaktır. 

Bencillikten uzaklaşmasını sağlayan bu kazanım kişiyi daha iyi bir partner, daha iyi bir arkadaş ve daha iyi bir iş arkadaşı yapacaktır. Çünkü empati yeteneği iyi bir iletişimin kapısını aralarken; bencillik tam tersine sağlıklı iletişimin önünde önemli bir engeldir. 

Bencilliğin Artı ve Eksi Yönleri

Yazımızın buraya kadar olan kısmında daha çok bencilliğin negatifliğinden ve eksi yönlerinden söz ettik. 

Ancak elbette bencilliğin de kişiyi olumsuz etkileyen yönlerinin yanında olumlu etkileyen yönleri de bulunmaktadır. 

Bencilliğin bazı negatif yönleri şöyledir:

• Kişinin ilişkilerinde bozulmalara yol açar.
• Kişinin sağlıklı iletişim kurmasının önünde önemli bir engeldir. 
• Takım çalışmalarında başarısız bir birey olmaya yol açar.
• Kişinin sosyal ortamlardan uzaklaşmasına ve dışlanmasına yol açabilir.
• Kişinin sevdiği insanların dahi duygularını anlayamamasına ve ihtiyaçlarını karşılayamamasına neden olabilir. 

Tüm bu negatif yönlerin yanında olumlu yönler de bulunmaktadır. Bu olumlu yönlere verebileceğimiz örnekler şöyledir:

• Kişinin bazı mesleklerde oldukça başarılı olmasına yol açar.
• Her insan kendi isteklerinin gerçekleşmesini ister. Bencil insanların isteklerinin gerçekleşme olasılığının ise daha fazla olduğu söylenebilir. Bunun nedeni bencil insanların daima kendilerini ön plana koymasıdır. 
• Bencilliğin bir getirisi olarak diğer insanlar daima hassasiyetle ve dikkat ederek iletişim kurar. 

Bencil Kişilerin Başarılı Olabileceği Meslekler

Bencillik her ne kadar negatif yönleri ağır basan bir özellik olsa da pozitif yönleri de olduğunu da söylemiştik. Bu yönlerden biri de bencil insanların bazı meslek gruplarında başarılı olmaya daha yatkın olmalarıdır. 

Bu meslekler daha çok rekabete dayalı olan ve kişinin takım çalışması ile değil, bireysel özveri ile başarılı olabileceği mesleklerdir. Bireysel çalışma gerektiren mesleklerde, başkalarının alanlarını ihlal edecek kadar kendini ön plana koymayı adeta bir hayat mottosu edinen kişilerin başarılı olmaya yatkın olacakları bilinen bir gerçektir. 

Örneğin kendi işini kuran insanlarda bencillik ön plana çıkma sebebi olacaktır. Bunun yanında, hiyerarşinin ve rekabetin hakim olduğu bir şirkette çalışan bir kişide de bencillik onu diğer çalışanlara göre öne çıkaran bir özellik haline gelecektir. 

Bunlar gibi bireysel çaba ve rekabet gerektiren başkaca bazı meslekler de bencil insanlar açısından avantajlı olacaktır. Yazılım mühendisliği, bilgisayar mühendisliği ve avukatlık bu mesleklere verilebilecek en güzel örneklerdir. 

Bencil Biriyle İlişki

Bencil insanlarda bulunan bazı temel özellikler onları ilişkide kötü bir partner haline getirecektir. Bencil insanlar empati yeteneğinden yoksun ve  sağlıklı iletişim kurmakta oldukça zorlanan yapıdalardır ve kendinden başkasının isteklerini önemsemezler. 

Bir başkasının duygularını anlamakta zorlanan bu kişilerin partnerlerine de aynı yaklaşımı sergilemeleri halinde bir süre sonra partneri  ile aralarındaki duygusal bağ oldukça azalacak ve ilişki hem samimiyetsiz hem de sağlıksız bir hâl alacaktır. 

Bu nedenle ilişkide bulunduğu kişinin bencil partnerine olan yaklaşımı hem onun bu özelliğinin farkına vararak değişmeye çabalaması hem de ilişkinin sağlıklı ilerlemesi açısından oldukça önemlidir. 

Burada yapılması gereken; bencil partnere karşı sınırları net bir şekilde çizebilmek ve hayır diyebilmektir. 

Bunun yanında elbette bencil partnerle açık iletişim kurmaya özen göstermek ve kişiye bencil davranışlarından rahatsız olduğunu ve bu şekilde sağlıklı bir ilişki yaşayamayacaklarını net bir şekilde ifade etmek de oldukça önemlidir. 

Peki sizin en bencil özellikleriniz neler? Çevrenizde bencil insanlar var mı? Tamamen anonim kalarak yorumlara yazabilirsiniz…