Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedir?

Psikolojik bozukluklar insan hayatında oldukça önemli bir yer kaplamaktadır. Histrionik Kişilik Bozukluğu da bu bozukluklardan biridir. Ancak bugüne kadar adını duymadığınız; yabancı olduğunuz bir kavram olabilir. 

Nevrotik kişilik bozuklukları grubunda bulunan psikolojik bozukluklardan biri olan histrionik kişilik bozukluğu uzun zamandır araştırmalara sıklıkla konu edilen bir psikolojik bozukluktur.

Adını az duyduğumuz kişilik bozukluklarından olsa da aslında en sık karşımıza çıkanlardan biri olan histrionik kişilik bozukluğu; aslında ilgi isteyen kişilerde görülen dikkat çekmeye yönelik davranışları ve aşırı duygusallığı ifade eder. Genellikle kişinin uzun zamandır içinde bastırdığı duyguların dışa yansımasıdır. 

‘’Histrione’’ kökü tiyatro aktörlerini ifade eder. Buna bağlı olarak histrionik kişilik bozukluğunun da dikkat çekmek odaklı bir psikolojik bozukluk olduğunu tahmin etmek zor olmayacaktır. 

Kaldı ki histrionik kişilik bozukluğunun en ayırt edici semptomları; aşırı abartılı tepkiler, benmerkezcilik, ilgi çekme çabaları, hareketlerdeki aşırı dengesizlik ve ruh halindeki yoğun dalgalanmalardır. 

Histrionik kişilik bozukluğu iki mekanizma şeklinde ortaya çıkabilir. Bu iki mekanizmadan ilki bayılma, kramp gibi fiziksel belirtiler ortaya çıkarırken ikincisi anksiyete bozuklukları, depresyon, delirium sendromu gibi ruhsal belirti ve bozukluklar ortaya çıkarır. 

Histrionik Kişilik Bozukluğu Neden Olur?

Histrionik kişilik bozukluğu, tıpkı diğer kişilik bozuklukları gibi, birçok farklı nedenle ortaya çıkabilir ve bu nedenler genellikle kişinin yaşam öyküsüne göre değişkenlik gösterir.

Ancak histrionik kişilik bozukluğunun temelinde yatan neden çoğunlukla kişinin içinde büyüdüğü aile hayatına dayanır. Genel olarak da insan psikolojisini yakından etkileyen temel faktörlerden biri olan aile; Histrionik kişilik bozukluğu açısından da oldukça önemli bir yere sahiptir. 

Çocukluğunda ilgi ve sevgi görmeyen, baskıcı ebeveynler tarafından büyütülen, şiddetin ya da tartışmaların hakim olduğu bir evde büyüyen veya ebeveyn ihmaline maruz kalmış kişiler histrionik kişilik bozukluğu geliştirmeye oldukça yatkındır. 

Bunun yanında kişinin çocukluk çağında travmatik olaylara maruz kalmış olması da histrionik kişilik bozukluğuna sebep olabilecektir. Toplumsal baskı, kültürel yapı, ekonomi, kişisel tecrübeler vs. ise histrionik kişilik bozukluğunun diğer olası nedenleridir. 

Genetik faktörler ise histironik kişilik bozukluğa yatkınlığa neden olabilmektedir. Ailesinde histrionik kişilik bozukluğu hikayesi olan kişiler bu kişilik bozukluğuna daha yatkın hale gelmektedir.

Histrionik Kişilik Bozukluğunun Belirtileri

Histrionik kişilik bozukluğu sıklıkla karşımıza çıkan ancak adını pek duymadığımız bir psikolojik bozukluktur. Bunun nedeni ise pek çok farklı belirtiye sahip olması ve bu belirtilerin diğer kişilik bozukluklarına nazaran daha az ayırt edici olmasıdır.

Histrionik kişilik bozukluğunun en spesifik örneği ise ünlü oyuncu Marilyn Monroe’dir. Öyle ki Marilyn’in histrionik kişilik bozukluğundan kaynaklı olan ilgi odağı olma çabası; onu bu denli büyük sahne şovlarına ve sosyete hayatına sürüklemiştir. 

Bir diğer sansasyonel isim olan Amber Heard ise son zamanlarda abartılı ve dramatik tepkileri ile adını en sık duyduğumuz ünlü isimlerdendir. 

Histrionik kişilik bozukluğu belirtilerini şöyle sıralayabiliriz:

• Ani değişen ruh hali 
• Dramatik ve abartılı tepkiler
• Manipülatif davranışlar
• Dikkat çekme ve ilgi toplama odaklı hareketler
• Yüzeysel ve derinlikten uzak ilişkiler
• Cinsellik odaklı ikili ilişkiler
• Büyük resme odaklanma ve ayrıntılara dikkat etmeme
• Dış görünüşe fazla önem verme
• Kolaylıkla insanların etkisinde kalma
• İntihar etme eğilimi
• Sürekli onaylanma ihtiyacı
• Eleştiriye karşı aşırı duyarlılık 
• Hayal kırıklığı yaşama yatkınlığı

Histrionik Kişilik Bozukluğu ve Histerik Kişilik Bozukluğu Farkları 

Histrionik kişilik bozukluğu ile histerik kişilik bozukluğu çoğu zaman birbiri yerine kullanılan kavramlardır. Ancak aralarında ufak da olsa farklılıklar olduğunu söylemek mümkün.

Histrionik kişilik bozukluğu ve histerik kişilik bozukluğunun farklarını açıklamadan önce kısaca histerik kişilik bozukluğunu açıklamak konuyu daha iyi anlamanız açıdan önemlidir. 

Histerik kişilik bozukluğu; aşırı abartılı tepkilere dayanan, hızlı değişen ruh haline sahip, cinsel açıdan dikkat çekme çabası içinde olan kişilerde görülen kişilik bozukluğudur. Bu açıklama size histrionik kişilik bozukluğu ile histerik kişilik bozukluğunun aynı kavram olduğunu düşündürebilir. Ancak ikisi arasındaki temel fark; histerik kişilik bozukluğunda özellikle aynı cinsten bireylere karşı bir çekememezlik duygusu ile beraber gelen dikkat çekme çabası söz konusu iken histrionik kişilik bozukluğu söz konusu olduğunda cinsiyetin çoğu zaman önemi yoktur. 

Yine de belirtmemiz gerekir bu iki kavram çoğu zaman aynı anlamı ifade etmek için kullanılır. 

Histerik Psikoz

Yalancı psikoz olarak da karşımıza çıkan histerik psikoz, yapay ve abartılı psikoz belirtileri olarak ortaya çıkar. 

Histerik psikozda bağırmak, kıyafetlerini çekiştirmek, kendini yerden yere atmak gibi abartılı ve çılgınca belirtiler gözlemlenir. Yoğun bir panik duygusu ve buna bağlı olarak gösterilen abartılı ve dramatik tepkilerin söz konusu olduğu histerik psikoz çoğu zaman yapay algılanır. 

Her ne kadar modern psikoloji sözlüğünde kendine yer bulabilen bir terim değilse de yukarıda açıkladığımız anlamında kullanıldığını söylemek mümkündür. 

Histerik Füg

Kişinin özellikle stresli durumlardan kaçmak için kimliğini belirli bir süre kaybetmesi durumuna histerik füg denmektedir.

Histerik fügde kişi kendini tamamen yabancı bir kimlikle ve bambaşka bir yerde bulabilir. Aynı zamanda kişinin davranışları, içinde bulunduğu zaman dilimi, karakteristik yapısı vs. de histerik fügde tamamen farklı bir şekle bürünebilir. 

Histerik Nevroz

Yoğun stres veya ağır bir travma sonucu ortaya çıkan histerik nevroz çoğu zaman kişinin yaşadığı kaygı bozuklukları, aşırı kaygı, depresyon belirtileri gibi durumlarla özdeşleşmiştir. 

Şiddetli baş ağrısı, kramplar, mide bulantısı, nefes darlığı gibi ciddi fiziksel semptomlara yol açabilen histerik nevroz bunlar dışında motivasyon düşüklüğü, konsantrasyon bozuklukları, unutkanlık gibi belirtiler de ortaya çıkarabilir. 

Histerik nevrozun belirtileri ilaç tedavisi ile ortadan kaldırılabileceği gibi özellikle BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi) de bu konuda size yardımcı olabilecektir. 

Histerik Kriz 

Histrionik kişilik bozukluğu olan kişilerde çoğu zaman oldukça şiddetli duygusal reaksiyonlar görülebilmektedir ve bu duruma histerik kriz adı verilir. Kişinin ilgi odağı olma ihtiyacını karşılamaya yönelik olan bu reaksiyonlar oldukça abartılı ve yapaydır. 

Histerik krizler genellikle kısa sürelidir ve yoğun stres yaşamaya neden olan olayların ardından ortaya çıkar. 

Genelde kısa süren bu krizlerin ardından ise kişi normal ruh haline ve reaksiyonlarına dönmektedir.

Histerik Kişilik Bozukluğu Olan Kişiler İle İlişki 

Histerik kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler cinsel açıdan abartılı dürtülere ve dikkat çekme çabasına sahiptir. Ayrıca genel olarak bir çekememezlik ve ilgi odağı olma çabasında olan bu kişilerin ilişkilerinde sağlıklı davranmaları pek mümkün gözükmemektedir. 

Dolayısıyla bu kişiler ile ikili ilişki ya da arkadaşlık ilişkisine sahip kişilerin sınırlarını koruyabilmeleri oldukça önemlidir. Sınırları koruyamamak ve kendinden adeta feragat etmek hem karşıdakini hem sizi hem de ilişkiyi oldukça olumsuz etkileyecektir. 

Histrionik kişilik bozukluğu olan kişiler ile empati kurmaya çalışmanız da ilişkinizin sürdürülebilirliği açısından oldukça önemlidir. Bu kişileri şımarık ya da bencil olarak nitelendirmeden yalnızca anlamaya çalışarak ve yaşadıklarının kişilik bozukluğuna sahip olmaktan kaynaklandığını unutmadan hareket etmelisiniz. 

Sabırlı olmanız histrionik kişilik bozukluğuna sahip kişiler ile olan ilişkiniz süresince size çok yardımcı olacaktır. Zira bu kişilik bozukluğuna sahip kişiler zaman zaman sınırlarınızı zorluyor gibi hissettirebilir ve öfkelenmenize sebep olacak hareketlerde bulunabilir. 

Ancak bunun onların suçu olmadığını ve çeşitli faktörler sonucu histrionik kişilik bozukluğu yaşadıklarını unutmayın.

Tüm bunların yanında histrionik kişilik bozukluğu yaşayan partnerinize ya da arkadaşınıza destek olmayı, onun ihtiyaçlarını sormayı ve sağlığına kavuşması süresince yanında olmayı unutmamalısınız. 

Histerik Kişilik Bozukluğunun Kariyer ve Okul Hayatına Etkileri

Histerik kişilik bozukluğu kişinin dramatik ve abartılı bir şekilde tepkiler vermesine, etrafındakiler ile gereksiz ve olması gerekenden fazla rekabete düşmesine neden olabilir. 

Bu nedenle histerik kişilik bozukluğu, iş hayatında ve okul hayatında önemli etkilere sebep olabilen kişilik bozukluklarındandır. 

Kişinin histerik kişilik bozukluğunun etkisi ile içine düştüğü rekabet duygusu onu iş veya okul hayatında bir adım öne çıkarabilirken bu rekabet duygusunun olması gerekene göre fazla abartılı olması kişiyi adeta hırsına yenik düşürüp geriye düşürebilecektir. 

Ayrıca bu kişiler en ufak bir başarısızlığa dahi dramatik ve abartılı tepkiler vereceğinden motivasyonlarını kolayca kaybedebilirler. 

Bunlar dışında ilgi çekme odaklı hareket etmeleri, sürekli onaylanma ihtiyacı duymaları, eleştiriye karşı aşırı duyarlı olmaları, manipülatif davranışlar göstermeleri, ani değişen duygu durumuna sahip olmaları gibi histerik kişilik bozukluğundan kaynaklı özellikleri bu kişileri iş ve okul hayatında başarısızlığa sürükleyebilecektir. 

Histerik Kişilik Bozukluğu Kalıcı Mıdır?

Histerik kişilik bozukluğu hem kişinin kendi hayatını hem de çevresindekileri ve ilişkilerini olumsuz etkileyebilen, zor bir durumdur. Hal böyle olunca kişi Histerik kişilik bozukluğunun düzelmesi için mücadeleye başlamak istese de bu sorunun kalıcı olacağı düşüncesi kişinin bu süreçte moralini ve motivasyonunu düşürebilecektir. 

Her ne kadar bu konudaki endişeler anlayışla karşılanabilirse de bu tarz korkular bu durumu kontrol altında tutma mücadelesinde kaçınmaya sebep olmamalıdır. Zira histerik kişilik bozukluğu hem kişinin kendi çabaları hem psikoterapi hem de gereken durumlarda ilaç tedavisi ile düzelebilen ve kalıcı olmayan bir sorundur. 

Kişi; hobilerine odaklanarak, spor yapıp hareket ederek, meditasyon ve yoga gibi aktivitelere yönelerek kendini iyileşme sürecine sokabilir. Bunun yanında profesyonel destek almaktan da elbette çekinilmemelidir. 

Zira psikoterapi, özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Histerik Kişilik Bozukluğu açısından en sık tercih edilen terapi türlerindendir, bu sorunun kalıcı olarak giderilmesine büyük ölçüde yardımcı olacaktır. 

Histerik kişilik bozukluğu ile mücadele eden bir kişi doktorunun kararı ile ilaç tedavisine de başlayabilecektir. Tedavide genellikle depresyon ve anksiyete ilaçları tercih edilmektedir. Burada ilaç kullanımı, doz ayarlaması gibi kararları ancak doktor eşliğinde almanız gerektiğini unutmayınız. 

Histerik Kişilik Bozukluğunun Tanısı Nasıl Konur?

Histerik kişilik bozukluğu çoğu zaman karakter özellikleri ile karıştırılabilen belirtilere sahiptir. Dolayısıyla ayırt edilmesi ve adlandırılması zor olabilmektedir. 

Hal böyle olunca histerik kişilik bozukluğunun tanısı için bazı testler oluşturulmuştur. Dolayısıyla histerik kişilik bozukluğu şüphesi ile bir psikiyatriste başvurduğunuzda; doktorunuz hem sizin yaşam öykünüzü dinleyecek hem gösterdiğiniz belirtileri gözlemleyecek hem de gerekli görürse size birtakım testler yapabilecektir.