Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu: Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, artık resmi bir tanı olarak kabul edilen bir tür beslenme ve yeme bozukluğudur. Dünya çapında insanların neredeyse %2'sini etkiler ve yüksek kolesterol seviyeleri ve diyabet gibi diyete bağlı ek sağlık sorunlarına neden olabilir.

Beslenme ve yeme bozuklukları sadece yemekle ilgili değildir, bu yüzden psikiyatrik bozukluklar olarak kabul edilirler. İnsanlar genellikle onları daha derin bir sorunla veya kaygı ve depresyon gibi başka bir psikolojik hastalıkla başa çıkmanın bir yolu olarak geliştirir.

Tıkınırcasına yeme bozukluğunun semptomlarına, nedenlerine, sağlık risklerine ve bunun üstesinden gelmek için nasıl yardım ve destek alınacağına değinen içeriğimiz okuduktan sonra platformumuz üzerinden dilediğiniz zaman destek alabilirsiniz. Sesli ya da görüntülü gerçekleştireceğiniz online terapi seansları ile hayatınızdaki sorunlarınıza çözüm bulabilirsiniz.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Nedir?

Tıkınırcasına yeme bozukluğu yaşayan kişiler, aç olmasalar bile kısa sürede çok fazla yemek yiyebilirler. Duygusal stres genellikle bu süreçte önemli bir rol oynar ve bir tıkınırcasına yeme dönemini tetikleyebilir. Kişi tıkınırcasına yediğinde bir rahatlama hissedebilir, ancak sonrasında utanç ya da kontrol kaybı yaşayabilir.

Bir sağlık uzmanının tıkınırcasına yeme bozukluğu tanısı koyması için aşağıdaki belirtilerden üç veya daha fazlasının mevcut olması gerekir:

• Normalden çok daha hızlı yemek
• Rahatsız edici bir şekilde dolana kadar yemek
• Aç hissetmeden büyük miktarlarda yemek
• Utanç duyguları nedeniyle yalnız yemek
• Kendine karşı suçluluk veya tiksinme duyguları hissetmek

Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişiler, aşırı yemeleri, vücut şekilleri ve ağırlıkları konusunda genellikle aşırı mutsuzluk ve sıkıntı yaşarlar.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğuna Ne Sebep Olur?

Tıkınırcasına yeme bozukluğunun nedenleri iyi anlaşılmamıştır, ancak muhtemelen aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli risk faktörlerinden kaynaklanmaktadır:

• Genetik: Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişiler, beyinde ödül ve zevk duygularından sorumlu olan bir kimyasal olan dopamine karşı artan duyarlılığa sahip olabilir. Bozukluğun kalıtsal olduğuna dair güçlü kanıtlar da vardır.
• Cinsiyet: Tıkınırcasına yeme bozukluğu kadınlarda erkeklerden daha yaygındır. Amerika Birleşik Devletleri'nde, erkeklerin %2,0'sine kıyasla, kadınların %3,6'sı hayatlarının bir noktasında tıkınırcasına yeme bozukluğu yaşıyor. Bu, altta yatan biyolojik faktörlerden kaynaklanıyor olabilir.
• Beyindeki değişiklikler: Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişilerin beyin yapısında, gıdaya daha fazla tepki ve daha az öz kontrol ile sonuçlanan değişiklikler olabileceğine dair göstergeler vardır.
• Vücut ölçüsü: Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişilerin yaklaşık %50'sinde obezite vardır ve kilo kaybı cerrahisi arayan hastaların %25-50'si tıkınırcasına yeme bozukluğu kriterlerini karşılamaktadır. Kilo sorunları, bozukluğun hem nedeni hem de sonucu olabilir.
• Beden imajı: Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan insanlar genellikle çok olumsuz bir beden imajına sahiptir. Vücut memnuniyetsizliği, diyet ve aşırı yeme bozukluğun gelişimine katkıda bulunur.
• Çok fazla yemek: Etkilenenler, genellikle, bozukluğun ilk belirtisi olarak aşırı yemek yeme öyküsü bildirirler. Buna çocuklukta ve gençlik yıllarında tıkınırcasına yeme dahildir.
• Duygusal travma: İstismar, ölüm, bir aile üyesinden ayrılma veya araba kazası gibi stresli yaşam olayları risk faktörleridir. Kilo nedeniyle çocuklukta yaşanan zorbalık da katkıda bulunabilir.
• Diğer psikolojik durumlar: Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişilerin yaklaşık %80'inde fobiler, depresyon, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), bipolar bozukluk, anksiyete veya madde kötüye kullanımı gibi en az bir başka psikolojik bozukluk vardır.

Tıkınırcasına yeme epizodu stres, diyet, vücut ağırlığı veya vücut şekli ile ilgili olumsuz duygular, yiyeceklerin mevcudiyeti veya can sıkıntısı ile tetiklenebilir.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?

Bazı insanlar, özel bir günde veya bir partide olduğu gibi ara sıra aşırı yemek yiyebilir, ancak yukarıda listelenen semptomların bazılarını yaşamış olmalarına rağmen, bu onların tıkınırcasına yeme bozukluğu olduğu anlamına gelmez.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, her yaşta ortaya çıkabilmesine rağmen, tipik olarak onlu yaşların sonlarında ve yirmili yaşların başlarında başlar. İnsanlar genellikle tıkınırcasına yeme bozukluğu üstesinden gelmek ve gıda ile sağlıklı bir ilişki geliştirmek için desteğe ihtiyaç duyar. 

Eğer tedavi edilmezse, tıkınırcasına yeme bozukluğu yıllarca sürebilir. Teşhis konulabilmesi için bir kişinin en az üç ay boyunca haftada en az bir tıkınırcasına yeme olayı yaşamış olması gerekir. Şiddet, haftada bir ila üç tıkınırcasına yeme epizodu ile karakterize edilen hafif ile haftada 14 veya daha fazla atak ile karakterize edilen aşırı ataklar arasında değişir.

Bir diğer önemli özellik de aşırı yemeyi “geri almak” için harekete geçmemektir. Bu, bulimiadan farklı olarak, tıkınırcasına yeme bozukluğu olan bir kişinin kusmadığı, müshil almadığı veya aşırı egzersiz yapmadığı anlamına gelir. Diğer yeme bozuklukları gibi, kadınlarda erkeklerden daha yaygındır. Bununla birlikte, erkekler arasında diğer yeme bozukluğu türlerinden daha yaygındır.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun Sağlık İçin Riskleri Nelerdir?

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, birkaç önemli fiziksel, duygusal ve sosyal sağlık riski ile ilişkilidir. Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişilerin %50'sinde obezite vardır. Bununla birlikte, bozukluk aynı zamanda kilo almak ve obezite geliştirmek için bağımsız bir risk faktörüdür. Bunun nedeni, aşırı yeme atakları sırasında artan kalori alımıdır. Obezite tek başına kalp hastalığı, felç, tip 2 diyabet ve kanser riskini artırır.

Bununla birlikte, bazı araştırmalar, tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişilerin, aynı kiloda obezitesi olan ve tıkınırcasına yeme bozukluğu olmayan kişilerle karşılaştırıldığında, bu sağlık sorunlarını geliştirme riskinin daha da yüksek olduğunu bulmuştur.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu ile ilişkili diğer sağlık riskleri arasında uyku sorunları, kronik ağrı durumları, astım ve irritabl bağırsak sendromu (IBS) bulunur. Kadınlarda durum, doğurganlık sorunları, gebelik komplikasyonları ve polikistik over sendromu (PKOS) gelişimi riski ile ilişkilidir. 

Ek olarak, tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişiler, beslenme veya yeme bozukluğu olmayanlara kıyasla yüksek oranda hastaneye yatış, ayakta tedavi ve acil servis ziyaretlerine sahiptir. Bu sağlık riskleri önemli olmasına rağmen, tıkınırcasına yeme bozukluğu için bir dizi etkili tedavi vardır.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu İçin Tedavi Seçenekleri Nelerdir?

Tıkınırcasına yeme bozukluğu için tedavi planı, bireysel hedefler kadar yeme bozukluğunun nedenlerine ve ciddiyetine de bağlıdır. Tedavi, aşırı yeme davranışlarını, aşırı kiloyu, vücut imajını, zihinsel sağlık sorunlarını veya bunların bir kombinasyonunu hedefleyebilir.

Terapi seçenekleri arasında bilişsel davranışçı terapi, kişilerarası psikoterapi, diyalektik davranış terapisi, kilo verme terapisi ve ilaç tedavisi yer alır. Bunlar bire bir, grup ortamında veya kendi kendine yardım formatında gerçekleştirilebilir.

Bazı insanlarda sadece bir tür terapi gerekli olabilirken, bazılarında doğru uyumu bulana kadar farklı kombinasyonlar denemesi gerekebilir. Bir tıbbi veya zihinsel sağlık uzmanı, bireysel bir tedavi planı seçme konusunda tavsiyede bulunabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi

Tıkınırcasına yeme bozukluğu için bilişsel davranışçı terapi (BDT), yeme, vücut şekli ve kilo ile ilgili olumsuz düşünceler, duygular ve davranışlar arasındaki ilişkileri analiz etmeye odaklanır. Olumsuz duygu ve kalıpların nedenleri belirlendikten sonra, insanların bunları değiştirmesine yardımcı olacak stratejiler geliştirilebilir.

Spesifik müdahaleler arasında hedefler belirleme, kendi kendini izleme, düzenli yemek kalıplarına ulaşma, benlik ve kilo hakkındaki düşünceleri değiştirme ve sağlıklı kilo kontrol alışkanlıklarını teşvik etme yer alır.

Terapist liderliğindeki bilişsel davranışçı terapinin, tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişiler için en etkili yöntem olduğu kanıtlanmıştır. Bir çalışma, 20 seans BDT'den sonra, katılımcıların %79'unun artık tıkınırcasına yemek yemediğini ve %59'unun bir yıl sonra hala başarılı olduğunu bulmuştur.

Alternatif olarak, rehberli kendi kendine yardım BDT başka bir seçenektir. Bu formatta, katılımcılara genellikle kendi başlarına çalışmaları için bir kılavuz verilir ve onlara rehberlik etmesi ve hedefler belirlemesi için bir terapistle bazı ek toplantılara katılma fırsatı verilir.

Kişilerarası Psikoterapi

Kişilerarası psikoterapi (IPT), aşırı yemenin yas, ilişki çatışmaları, önemli yaşam değişiklikleri veya altta yatan sosyal problemler gibi çözülmemiş kişisel problemler için bir başa çıkma mekanizması olduğu fikrine dayanır. Amaç, olumsuz yeme davranışıyla bağlantılı belirli sorunu belirlemek, bunu kabul etmek ve ardından 12-16 hafta boyunca yapıcı değişiklikler yapmaktır.

Terapi grup formatında veya eğitimli bir terapistle birebir olarak olabilir ve bazen BDT ile birleştirilebilir. Bu tür bir yöntemin tıkınırcasına yeme davranışını azaltmada hem kısa hem de uzun vadeli olumlu etkileri olduğuna dair güçlü kanıtlar vardır. Uzun vadeli sonuçları BDT kadar iyi olan diğer tek terapidir. Daha şiddetli tıkınırcasına yeme biçimleri olan ve özgüveni düşük kişiler için özellikle etkili olabilir.

Diyalektik Davranış Terapisi

Diyalektik davranış terapisi (DBT), tıkınırcasına yemeyi, kişinin başka hiçbir şekilde başa çıkamadığı olumsuz deneyimlere duygusal bir tepki olarak görür. İnsanlara, günlük yaşamdaki olumsuz durumlarla aşırıya kaçmadan başa çıkabilmeleri için duygusal tepkilerini düzenlemeyi öğretir.

Diyalektik davranış terapisindeki dört temel alan, farkındalık, sıkıntı toleransı, duygu düzenleme ve kişilerarası etkinliktir. Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan ve DBT uygulanan 44 kadını içeren bir çalışma, 6 aylık takipte bu oranın %56'ya düşmesine rağmen, sürecin sonunda %89'unun aşırı yemek yemeyi bıraktığını göstermiştir. Ancak, DBT'nin uzun vadeli etkinliği ve BDT ve IPT ile karşılaştırması hakkında sınırlı bilgi bulunmaktadır. Bu süreçle ilgili araştırmalar umut verici olsa da, , tıkınırcasına yeme bozukluğu olan tüm insanlara uygulanıp uygulanamayacağını belirlemek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

Kilo Kaybı Tedavisi

Davranışsal kilo verme terapisi, benlik saygısını ve vücut imajını geliştirerek aşırı yeme davranışını azaltabilecek insanların kilo vermesine yardımcı olmayı amaçlar. Amaç, diyet ve egzersiz açısından kademeli sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri yapmak ve gün boyunca gıda alımını ve gıda hakkındaki düşünceleri izlemektir. Haftada yaklaşık yarım kilo kaybı hedefiyle çalışılır.

Kilo verme terapisi, vücut imajını iyileştirmeye ve kiloyu ve obezite ile ilişkili sağlık risklerini azaltmaya yardımcı olabilirken, aşırı yemeyi durdurmada CBT veya IPT kadar etkili olduğu gösterilmemiştir. Obezite için düzenli kilo verme yönteminde olduğu gibi, davranışsal kilo verme yönteminin de insanların yalnızca kısa süreli, orta derecede kilo vermelerine yardımcı olduğu gösterilmiştir.

Bununla birlikte, diğer yöntemlerle başarılı olamayan veya öncelikli olarak kilo vermekle ilgilenen kişiler için yine de iyi bir seçenek olabilir.

İlaçlar

Tıkınırcasına yemeyi tedavi etmek için çeşitli ilaçlar bulunmuştur ve bunlar genellikle geleneksel terapiden daha ucuz ve daha hızlıdır. Bununla birlikte, mevcut hiçbir ilaç , tıkınırcasına yeme bozukluğu mücadelesinde davranışsal terapiler kadar etkili değildir. Mevcut tedaviler arasında antidepresanlar, topiramat gibi antiepileptik ilaçlar ve lisdexamfetamin gibi geleneksel olarak hiperaktif bozukluklar için kullanılan ilaçlar bulunur.

Araştırmalar, tıkınırcasına yemenin kısa süreli azaltılmasında ilaçların plaseboya göre bir avantajı olduğunu bulmuştur. İlaçların %48,7, plaseboların ise %28,5 etkili olduğu bilinmektedir. Ayrıca iştahı, takıntıları, zorlamaları ve depresyon semptomlarını azaltabilirler.

Bu etkiler umut verici görünse de çoğu çalışma kısa süreler boyunca yürütülmüştür, bu nedenle uzun vadeli etkilere ilişkin verilere hala ihtiyaç vardır. Ek olarak, sürecin yan etkileri baş ağrısı, mide sorunları, uyku bozuklukları, artan kan basıncı ve kaygıyı içerebilir. Tıkınırcasına yeme bozukluğu birçok insanın anksiyete ve depresyon gibi başka zihinsel sağlık durumları olduğundan, bunları tedavi etmek için ek ilaçlar da alabilirler.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun Üstesinden Nasıl Gelinir?

Tıkınırcasına yemenin üstesinden gelmenin ilk adımı bir tıp uzmanıyla konuşmaktır. Bu kişi tanı koymada yardımcı olabilir, bozukluğun ciddiyetini belirleyebilir ve en uygun tedaviyi önerebilir. Genel olarak, en etkili yöntem BDT'dir, ancak bir dizi tedavi mevcuttur. Bireysel koşullara bağlı olarak, sadece bir terapi veya bir kombinasyon en iyi sonucu verebilir.

Hangi strateji kullanılırsa kullanılsın, mümkün olduğunda sağlıklı yaşam tarzı ve diyet seçimleri yapmak da önemlidir. İşte bazı ek yararlı stratejiler:

• Bir yemek ve ruh hali günlüğü tutun. Kişisel tetikleyicileri belirlemek, aşırı yeme dürtülerini nasıl kontrol edeceğinizi öğrenmede önemli bir adımdır.
• Farkındalık uygulayın. Bu, kendini kontrol etmeyi ve kendini kabul etmeyi sürdürmeye yardımcı olurken aşırı yeme tetikleyicilerinin farkındalığını artırmaya yardımcı olabilir.
• Konuşacak birini bulun. Bir partner, aile, bir arkadaş, tıkınırcasına yemek yeme destek grupları veya çevrimiçi olarak desteğe sahip olmak önemlidir.
• Sağlıklı yiyecekler seçin. Protein ve sağlıklı yağlar açısından zengin gıdalardan, düzenli öğünlerden ve tam gıdalardan oluşan bir diyet, açlığın giderilmesine ve gerekli besin maddelerinin sağlanmasına yardımcı olacaktır.
• Egzersiz yapmaya başlayın. Egzersiz, kilo kaybını artırmaya, vücut imajını iyileştirmeye, kaygı semptomlarını azaltmaya ve ruh halini iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Yeterli uyku almak. Uyku eksikliği, daha yüksek kalori alımı ve düzensiz beslenme düzenleri ile ilişkilidir. Her gece en az 7-8 saat iyi bir uyku almanız önerilir.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, yardım edilmediği takdirde kişinin sağlığını ciddi şekilde etkileyebilen yaygın bir beslenme ve yeme bozukluğudur. Çok miktarda yemek yemenin tekrarlayan, kontrolsüz atakları ile karakterizedir ve sıklıkla utanç ve suçluluk duygularının eşlik ettiği bir durumdur. 

Genel sağlık, vücut ağırlığı, benlik saygısı ve zihinsel sağlık üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Neyse ki, , tıkınırcasına yeme bozukluğu için BDT ve IPT dahil olmak üzere çok etkili yöntemler mevcuttur. Günlük hayata dahil edilebilecek birçok sağlıklı yaşam tarzı stratejisi de vardır.

Tıkınırcasına yeme bozukluğunun üstesinden gelmenin ilk adımı, bir uzmandan yardım istemektir. Eğer kendinizde ya da yakınlarınızda bir aşırı yeme problemi olduğunu düşünüyorsanız Psikologofisi’nde yer alan uzman psikologlarımız ile dilediğiniz zaman görüşebilir ve online terapi ile aşırı yemeye neden olabilecek altta yatan psikolojik tetikleyicileri bulmak konusunda destek alabilirsiniz.