Ritalin Nedir? Ne İçin Kullanılır?

Ritalin (Metilfenidat) Nedir?

Ritalin (metilfenidat), kırmızı reçeteli olarak kullanılabilen, merkezi sinir sistemini uyarma etkisi gösteren bir ilaçtır. Ana etken maddesi olan metilfenidat, kullanan kişinin beyindeki dopamin ve noradrenalin seviyesini artırıcı bir etkiye sahiptir. İçeriğinde bulunan diğer etken maddeler ise kalsiyum fosfat, laktoz, buğday nişastası, jelatin, magnezyum stearat ve talk’tır.

Mutlaka bir doktor kontrolü ve takibinde kullanılması gereken ritalin, genellikle dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğuna (DEHB) sahip çocukların tedavisinde kullanılması tavsiye edilen bir ilaçtır. Narkolepsi tedavisinde de kullanılabilen bu ritalinin doz ayarı tekrarlanan kan testleriyle düzenlenir. Gerekli testler yapılmadan ve doktor kontrolü olmadan yapılan düzenlemeler iştahsızlık, mide bulantısı, baş dönmesi ve çocuklarda büyümeyi olumsuz etkileme gibi sonuçlara neden olabilir. Ayrıca, doz aşımı ya da ilacı reçete eden doktorun tavsiyesi olmadan ilacın kesilmesi durumunda sara nöbetleri, zihinsel karmaşa gibi yan etkileri görülebilir. Bu nedenle doktor tavsiyesine uygun kullanımı çok önemlidir.

Dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tedavisinde yaygın olarak kullanılan psikiyatrik ilaçlardan biri olan ritalin tedavisinin yanı sıra bir terapiye ihtiyaç duyuyorsanız, Psikologofisi üzerinden deneyimli isimlerle görüşmeye hemen başlayabilirsiniz. Sesli ya da görüntülü gerçekleştireceğiniz terapi seansları ile hayatınızdaki sorunlarınıza çözüm bulabilirsiniz.

Ritalin Ne İçin Kullanılır?

Ritalin, hastanın şikayetinin tam tersi etki yaratması ile bilinen bir ilaçtır. Yani bir tür dengeleyici görevi görür. Hiperaktivite sorunu yaşanan bir kişinin sakinleşmesine yardımcı olurken, kronik yorgunluğu da ortadan kaldırabilir. Ritalin’in kullanılabildiği nöropsikolojik durumların şunlardır;

• Konsantrasyon sorunları,
• Odaklanmada zorluk yaşama,
• Dikkat eksikliği,
• Aşırı hareketlilik hali,
• Dürtü kontrol bozuklukları,
• Gündüz de dahil olmak üzere sürekli uyuma eğilimi,
• Kronikleşen yorgunluk hali.

Ritalin özellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tedavisinde doktor tarafından reçete edilir. Beyin kimyasallarını etkileyerek dürtüsel davranışların azalmasını sağlarken dikkat etme süresini de önemli ölçüde artırır. Konsantrasyon sağlamayı kolaylaştıran ritalin, beynin belli bölgelerindeki aktiviteyi de arttırır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğa sahip 6-18 yaş grubu çocuklarla ve ergenlerde davranış terapisinin yetersiz kaldığı durumlarda reçete edilir.

Diğer yandan ritalin, ayrıca AIDS’e yol açan virüs olan HIV ile ilişkili bilişsel hastalıkların tedavisinde ve kanserin neden olduğu ağrılarının dindirilmesinde de kullanılabilir.

Ritalin Nasıl Kullanılmalıdır?

• Ritalin, bir bardak su ile beraber aç ya da tok karna içilebilir,
• Uykusuzluk gibi bir yan etkisi olduğu için doktor başka şekilde tavsiye edilmedikçe son doz akşamüzeri alınmalı, çok geç saate bırakılmamalıdır,
• Doz atlanması ya da unutulması halinde kesinlikle çift doz alınmamalıdır,
• Ritalin, reçete edilenden daha az ya da çok dozda alınmamalıdır. Etkisinin yetersiz olduğu ya da çok güçlü olduğu hissediliyorsa bireysel karar alınmamalı, ilacı reçete eden doktora danışılmalıdır,
• Ritalin çok dikkatli kullanılması gereken bir ilaçtır. Bu nedenle 18 yaş altında bireyler için ebeveynler oldukça dikkatli bir şekilde ilaç takibi yapmalıdır. 
• Ritalin kullanılmaya başlandığında, ilk birkaç gün baş dönmesi, odaklanmada zorluk çekme, reflekslerde zayıflama ve görme sorunları yaşanabilir. Etkiler tam olarak anlaşılamadan araç ve makine kullanımından kaçınmalıdır.
• Ritalin, psikiyatrist tarafından kişiye özel reçete edilen bir ilaçtır. Bir başkası ile paylaşılması ya da başka birinin tavsiyesi ile kullanılması tehlikelidir. Kötü amaçlı kullanım ihtimallerinin önlenmesi için güvenli bir yerde saklanması tavsiye edilir.
• Ameliyat öncesi ya da diş tedavisi gibi uyuşturma işleminin yapıldığı tıbbi süreçlerde ritalin kullanıldığına dair sağlık görevlileri bilgilendirilmelidir.

Ritalin Doz Hesabı

Ritalinin dozu kullanılan tabletin türüne, kullanacak olan kişinin yaşına ve hastalığının şiddetine göre değişir. 6 yaş üzeri çocuklar için başlangıç dozu genellikle günde 1 ya da 2 defada 5 mg olarak tavsiye edilir. Başlangıç dozu tedavi devam ettiği sürece doktor tarafından aşamalı olarak artırılabilir. 18 yaş üzeri içinse başlangıç dozu günlük 20-30 mg’dır. Ancak bunun herkes için doğru olmadığı unutulmamalı, doktorun tavsiye ettiği doz miktarına sadık kalınmalıdır.  

İlacın dozu tedavi sürecinde değiştirilse de hem çocuk hem de yetişkinler için günlük maksimum 60 mg’dır. İlacın ne zaman etki sağlayacağı tablet türüne, dozuna ve kişiye göre değişebilir. Tedavinin ne zaman tamamlanacağı da hastanın durumuna göre psikiyatr tarafından belirlenir.

Ritalin kullanımında doz aşımı çok ciddi boyutta zehirlenmelere neden olabildiği gibi ölümcül sonuçlar dahi doğurabilir.  Doz aşımı halinde aşağıdaki belirtiler görülse hemen en yakın hastanenin acil servisine başvurulmalı ve tıbbi destek alınmalıdır;

• Kendini hasta hissetme,
• Tedirgin ruh hali,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Kas seğirmesi,
• Kalp atışlarında düzensizlikler,
• Yüksek tansiyon,
• Ciltte kızarıklık ve tahriş,
• Ağız kuruluğu,
• Yüksek ateş,
• Nöbetler
• Gözbebeklerinde büyüme,
• Zihin bulanıklığı,
• Dürtü kontrolünü kaybetme,
• Sanrılar görme,
• Bilinç kaybı.

Ritalin Kullanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Ritalini yazan doktor, ilacı hastaya reçete etmeden önce mutlaka aşağıdaki konuları araştırmalıdır;

• İlacı kullanan kişinin kullandığı diğer ilaçlar,
• Ailenin tıbbi geçmişi,
• Aile bireylerindeki psikolojik sorunlar,
• Kişinin tıbbi geçmişi,
• Ailede tik geçmişinin varlığı,
• Geçmişte ya da şimdi alkol, ilaç, uyuşturucu gibi bağımlılıklarının olup olmadığı

Tedavi gören kişinin doktoru her konuda bilgilendirmesi önemli olduğu gibi alanında uzman bir doktorun da yukarıda yazan sorulara cevap araması çok önemlidir. Bu sorulara cevap almadan ritalin tedavisine başlanmasının tehlikeli sonuçları olabilir. Ayrıca bu bilgiler doğrultusunda başka testlerin yapılmasına gerek olup olmadığına karar verilmesi gerekir.

Kişi ilaç kullanımına başladıktan sonra, her doz değişimi öncesi ve en az yılda iki kez olacak şekilde kişinin iştahı, boy ve kilo değişimleri, tansiyonu, duygu durumundaki değişimler, ruh hali izlenmelidir. Kişi tedavinin ilk ayını geride bırakmasına rağmen kendini daha iyi hissetmediğini düşünüyorsa bunu mutlaka doktoruna bildirmelidir.

Hastanın doktora bilgi vermeden, işe yaramadığı düşüncesiyle ilacı kesmesi halinde bazı ciddi yan etkiler ortaya çıkabilir. Doktora danışılmadan ilacın alımı aniden kesilirse;

• Depresif ruh hali,
• Kalp atışlarında düzensizlik,
• Yorgunluk,
• Sinirli ruh hali,
• Mide bulantısı,
• Hastalık belirtilerinin tamamen tekrarlaması gibi etkiler görülebilir.

Ritalin Yan Etkileri

Ritalin kullanımında yaygın olarak görülebilen ve acil müdahale edilmesi gereken yan etkilerin başlıcaları kalp atışlarında düzensizlik, ruh hali değişiklikleri ve yüksek tansiyondur. Bunların yanı sıra yaygın olmayan ancak müdahale gerektiren yan etkiler şu şekilde sıralanabilir;

• İntihar fikri,
• Sanrılar görme,
• Tourette sendromu,
• Alerjik belirtiler,
• İdrarda kan görülmesi,
• Mani nöbetleri,
• Deride lekelenmeler,
• Konuşmada güçlük.

Bu acil müdahale gerektiren yan etkilerin dışında daha yaygın görülen ancak bu kadar ciddi olmayan ya etkilerinin de olduğu unutulmamalıdır. Ritalin de tüm ilaçlar gibi herkeste yan etki göstermese de kişiden kişiye değişen etkilere sahiptir. İlaç kullanımı sırasında kişi kendinde fark ettiği normal dışı durumlar hakkında mutlaka doktoruna bilgi vermeli, yan etkilere göre ilaç düzenlemesini doktor yapmalıdır.

Kimler Ritalin Kullanmamalı?

• İlacın etken maddesi metilfenidat’a ve içeriğindeki diğer maddelere alerjisi olanlar,
• Tiroit hastaları,
• Göz tansiyonu olanlar
• Hipertansiyon hastaları,
• Yeme bozukluğu yaşayanlar,
• Beyin damarlarıyla ilgili hastalıkları geçirmiş olanlar,
• Kan damarlarında daralma olan kişiler,
• Kalp hastaları,
• Borderline kişilik bozukluğu yaşayanlar,
• Şizofreni hastaları,
• Majör depresyon yaşayanlar,
• 6 yaşından küçük çocuklar ritalin kullanamaz.

Bu durumlar dışında hamilelik döneminde de anne karnındaki bebeğe etkisi tam olarak bilinmediğinden doktora danışılması gerekir. Ritalin tedavisi devam ederken hamilelik planlayan ya da beklenmedik hamilelik yaşayan kişilerin doktorlarını hızlıca bilgilendirmeleri gerekir. Ayrıca ilacın içeriğindeki etken madde emzirme döneminde de anne sütü ile çocuğa geçebileceğinden kullanılması tavsiye edilmez.

6 yaşından büyük çocuklarda kullanımının ise güvenli olduğu bilinmekle birlikte iştahsızlığa neden olabileceği unutulmamalıdır. Eğer ritalin kullanan çocuk ya da ergende büyüme yavaşlamış, kilo alımı standardın çok altına düşmüşse mutlaka doktoruna bilgi verilmelidir. Bu durumda doktor uygun görürse tedaviye bir süre ara verilmesi mümkün olabilir.

Yukarıda belirtilen tüm durumlar hakkında psikiyatristin mutlaka bilgilendirilmesi gerekir. Bu durumlarda risk fayda oranını hesaplaması gereken kullanan kişi değil ancak alanında uzman bir doktordur.

Ritalin Hangi İlaçlarla Kullanılamaz

Ritalin ile birlikte kullanılmaması gereken ilaçlardan bir kısmı şu şekildedir;

• Depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar,
• Zihinsel sağlık sorunlarının tedavisinde kullanılan ilaçlar,
• Epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlar,
• Tansiyon ilaçları,
• Bazı öksürük ve soğuk algınlığı ilaçları,
• Kan inceltici ilaçlar.

Bu ilaçlar ritalin ile etkileşime girebileceği gibi, ritalin de alınan ilaçların etkisini azaltabilir ya da farklı yan etkilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu nedenle ilacı yazan doktora, reçeteli ya da reçetesiz kullanılan tüm ilaçlar, takviyeler ya da yakın zamanda kullanılmış olan ilaçlar hakkında bilgi verilmesi gerekir. Ayrıca alkol ilacın yan etkilerini artırabileceğinden kullanıldığı sürece alkol tüketilmemesi tavsiye edilir.

Online terapi almak, uzmanlarımız ve platformumuz hakkında daha fazla bilgi edinmek için 15 dakikalık ücretsiz seanslarımıza hemen başvurabilirsiniz.