Psikoz Nedir?

Psikolojik hastalıkların bazılarında, hastalardan ‘Beni izliyorlar’, ‘Beni öldüreceklerini söylediler’ gibi cümleleri sıklıkla duyarız. Peki nedir hastaların bu cümleleri kurmasına sebebiyet veren durum? Gerçeklikten uzaklaşmak, halüsinasyonlar ve kendine yapay bir dünya oluşturmak… En tehlikeli sonuçlara varan belirtilerden biri olan psikoz, psikolojik hastalıkların ileri aşamalarında karşımıza sıkça çıkabilen belirtilerdendir. Yazımızda psikoza dair merak ettiğiniz soruların cevaplarını bulabilirsiniz. 

Psikoz Nedir?

Psikoz, beynin bilgileri işleyiş şeklinde oluşan bozukluklar sonucu kişinin gerçeklik algısının kaybolmasını ifade eder. 

Psikoz bir hastalık belirtisidir ve özellikle şizofreninin ilerleyen aşamalarında karşımıza çıkar. Bu durumda kişi gerçekle alakası olmayan şeyler görür ve bunlara inanır. 

Psikoz ortaya çıkışından sonra genelde hastalığın daha da vahim bir hal almasına neden olur. Bu nedenle kesinlikle ihmal edilmemesi gereken bir belirtidir. 

Psikoz dönemi kişinin günlük hayatında da işlevsel bozukluklara neden olacaktır. Psikozun hastaya getirileri arasında en sık rastlananlar yüksek kaygı, sürekli korku içinde yaşamak ve uykusuzluktur. 

Prodromal Dönem Psikozu Nedir?

Kişinin düşünce biçiminde değişiklikler oluşturan ve hareket şekillerine yansıyan psikoz dönemidir. 

Süresi kişiden kişiye değişebilir. Bazı insanlarda günler sürerken bazılarında aylarca devam edebilir. 

İkincil Psikoz Nedir?

Psikoz semptomunun ortaya çıktığı en belirgin psikolojik hastalıklar bipolar bozukluk ve şizofrenidir. Ancak kişide bu hastalıkların tanısı konmamış olsa bile bazen psikoz hali meydana gelir. Bu durum ikincil psikoz olarak adlandırılmaktadır. 

Akut Psikoz Nedir?

Akut psikoz, psikozun aniden meydana gelen bir olay sonucu tek seferlik gerçekleşmesi durumunu ifade eder. 

Genelde tek seferliktir. Ancak tekrarladığı durumlar da vardır; bu durumda akut psikoz, kronik psikozun ilk evreleri halini alacaktır. 

Psikoz Neden Olur?

Psikozun bir hastalık değil hastalığın semptomu olduğu unutulmamalıdır. Dolayısıyla, doğal olarak psikozun oluşum nedeni bu belirtiye neden olan hastalıklardan birinin kişide meydana gelmesidir. Ancak bu yine de yeterli değil; psikozun oluşum riskini arttıran bazı faktörler elbette vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz: 

• Genetik faktörler: Yapılan araştırmalar psikoza olan yatkınlığın genetik faktörlerle aktarılabileceğini ortaya çıkarmıştır. 
• Madde bağımlılığı: Uyuşturucu, alkol gibi maddelere olan bağımlılık kişinin psikoz belirtisi gösterme ihtimalini arttırmaktadır.
• Aşırı stres: Yoğun stresle yaşama durumunda beyin işleyişinde birtakım bozulmalar meydana gelir ve bu durum psikoz ihtimalini arttıran bir başka faktördür. 
• Travma: Özellikle yetişkinlik yıllarının başına kadar kişinin yaşadığı travmalar psikoz ihtimalini daha çok arttırır. Ancak bu dönemden sonra yaşanan travmalarında yine bu ihtimalin artmasında etkisi olabilir. 

Ayrıca kişide tiroid bezinin sağlıklı çalışmaması durumunda miksödematöz psikoz ve kadınlarda adet döneminde meydana gelen hormonal değişikliklerin etkisiyle adet psikozu denen durumlar ortaya çıkabilir. Belirtelim ki bu durumlar genellikle geçicidir ancak yine de ihmal edilmemelidir.

Psikoza Neden Olan Temel Hastalıklar

• Beynin işleyişinden kaynaklı parkinson gibi hastalıklar
• Alzheimer 
• Sara hastalığının bazı türleri
• Şizofreni
• Bipolar bozukluk 
• İnme

Psikozun Öne Çıkan 4 Belirtisi 

Psikoz bir semptomdur. Ancak kendi içinde de ayırt etmemizi sağlayan belirtiler barındırır. Bunlardan en önemli dört tanesi şöyledir:

1. Alakasız düşünceler: Bundan kastımız bağlantısız olayları birbiriyle birleştirip saçma ve alakasız düşünceler oluşturmaktır. 
2. Halüsinasyonlar: Psikozun en net belirtisidir. Kişi olmayan şeyleri görür, kimsenin duymadığı sesleri duyar. Özellikle psikoz yaşayan kişinin etrafında kimse olmadığında ortaya çıkan bir belirtidir. 
3. Konsantrasyon kaybı: Kişinin hayatı gördüğü halüsinasyonlardan ve sanrılardan ibaret hale gelebilir ve böylece kişi sürdürmesi gereken günlük hayat aktivitelerine olan konsantrasyonunu tamamen kaybedebilir. 
4. Anlamsız inançlar: Sanrı da dediğimiz bu durumda kişi mantık dışı şeylere inanmaya başlar. Örneğin tamamen başkası tarafından ele geçirildiğine ve kontrolünün onda olduğuna inanabilir. 

Psikozun ayırt edilmesini sağlayan en önemli belirtileri böyledir ancak bunlar dışında da belirtiler vardır. Psikozun diğer belirtileri: 

• Kişisel bakımda aksaklıklar
• Yalnız kalma isteği
• Duygularını yaşamada ve ifade etmede güçlük 
• Sosyal çevreden ve aileden uzaklaşma
• İkili ilişkilerde bozulmalar
• İnsanlara sebepsiz yere kötü ve kaba davranma
• Umursamaz davranma
• İş performansında ya da okul hayatındaki performansta düşüş yaşama

Psikozun Muhtemel Sonuçları

Psikoz her ne kadar tek başına bir psikolojik hastalık olmasa da oldukça tehlikeli sonuçlara yol açabilir. 

Psikoz yaşayan kişi açısından durumu ele aldığımızda; çevresinde gördüklerinin ve duyduğu seslerin aslında var olmadığının söylenmesi, bireyin psikolojisinin daha da yıpranmasına neden olacaktır. 

Psikozun, kişide kaygı bozukluğunun yaşanmasına neden olması yüksek bir ihtimaldir. 

Psikoz bir hastalığın belirtisi olarak kişide ortaya çıkmaya başladığında aynı zamanda hastalığın daha da ilerlemesine neden olabilen bir durumdur. Psikoz yaşayan bireyin yalnızlaşması, arkadaşlarından ve ailesinden uzaklaşması ve umursamaz bir tavra bürünmesi de hastalığın ilerlemesinde etkendir. 

Ayrıca psikoz kişiyi depresyona da sürükleyen bir durumdur. Zira psikozun semptomlarından yukarıda da sözünü ettiğimiz yalnızlık gibi semptomların oluşturduğu ortam aynı zamanda depresyon için de oldukça elverişli bir ortamdır. 

Psikoz İle Şizofreninin Farkları 

Şizofreni ile psikoz halleri günümüzde insanlar tarafından çokça karıştırılan kavramlardır. Ancak buna engel olacak bazı belirgin farkları elbette var. Bunları şöyle sıralayabiliriz: 

• Öncelikle aralarındaki en belirgin fark şizofreninin başlı başına bir psikolojik hastalık olup psikozun psikolojik bir hastalığın sonucunda oluşan psikolojik bir bozukluk olmasıdır. 
• Psikoz sadece şizofrenide değil depresyon, obsesif kompulsif bozukluk gibi diğer bazı psikolojik rahatsızlıklarda da ortaya çıkar. 
• Psikoz, madde kullanımı durumunda da ortaya çıkabilir ancak madde kullanımı şizofreniyi tetikleyebilse de tek başına nedeni olamaz 

Psikoz Geçer Mi?

Psikoz kalıcı bir psikolojik bozukluk değildir dolayısıyla sağlıklı ilerleyen bir süreçle ortadan kalkması mümkündür. Ancak belirtmeliyiz ki ihmal edilmemesi gereken ve mutlaka bir uzmana danışılması gereken bir psikolojik bozukluktur. Göz ardı edilmesi durumunda, yukarıda da sözünü ettiğimiz gibi, kaygı bozukluğu başta olmak üzere pek çok olumsuz sonuca neden olur. 

Psikozun Teşhisi Nasıl Yapılır?

Psikozun teşhisi diğer psikolojik bozukluklara nazaran biraz daha zor yapılır. Bunun sebebi belirtilerinin yaş gruplarına göre farklılık göstermesidir. Örneğin yetişkin bir insanda görülen psikoz semptomları ile küçük bir çocukta görülen psikoz semptomları farklılık gösterecektir. Dolayısıyla psikoz teşhisinin kişinin yaşı, cinsiyeti gibi birçok faktör dikkate alınarak ve hassasiyetle yapılması gerekir. 

Bu süreçte teşhisi yapacak uzman, kişiye çeşitli testler yapar, sorular sorar ve kişinin duygu değişimleri ve düşünceleri ile davranışlarını gözlemler. 

Belirtmemiz gereken önemli bir nokta şöyledir: Küçük çocuğunuzun 3 yaş sendromu ile başlayan süreçte hayali arkadaşlarının olması normaldir ve bu psikoz tanısı için yeterli olamaz. Bu konu hakkında merak ettiğiniz diğer soruların cevaplarını ‘3 Yaş Sendromu Hakkında Merak Ettikleriniz’ adlı yazımızda bulabilirsiniz. 

Psikoz Nasıl İyileşir?

Psikoz, ihmal edilmemesi gereken ve tedavi sürecinin erken başlatılmasının önemli olduğu psikolojik bozukluklardandır. Erken tedavinin bu kadar önemli olmasının nedeni, psikozun kısa vadede dahi insan psikolojisine fazlaca zararının dokunması ve beraberinde birçok psikolojik rahatsızlığı getirmesinin yüksek bir ihtimal olmasıdır. 

Psikoz için en doğru tedaviye hasta gözlemlenerek ve belirtilerinin ne derecede olduğu dikkate alınarak karar verilmelidir. 

Kişiye göre ilaç tedavisi uygulanabilir. Ancak buna yalnızca bir doktor karar verebilecektir. İlaç tedavisinde genel olarak halüsinasyon engelleyici ilaçlar ve antidepresanlar kullanılır. Ancak unutmayalım ki bu da sadece doktorun verebileceği bir karardır. 

Ayrıca doktor psikoz belirtilerinin ağırlığını ve kişinin kendine ya da çevresine vereceği zararı göz önüne alarak yatışlı tedaviye de karar verebilir. 

Psikolojik destek de psikozdan mağdur olan kişinin normalde dönmesi sürecine oldukça verimli olacaktır. Özellikle bilişsel davranışçı terapi bu konuda öncelikli tercihlerden biridir. Destekleyici terapi de yine sıkça tercih edilen yöntemlerden biridir. Psikoza neden olan inanç kalıplarının değişmesi, kişinin kendine karşı olumlu düşünceler beslemeye başlaması gibi amaçların gerçekleşmesi açısından psikoterapi oldukça faydalıdır. 

Psikoz yaşayan bireylerin tek başına dışarı çıkması tehlikeli olabilir, birey bu haldeyken dış dünyadan kendini soyutlayıp evden dışarı dahi çıkmak istemeyebilir ya da sosyal hayatında yüzyüze terapiye ayıracak zaman bulamayabilir. Bu gibi sebepler göz önüne alındığında online terapi psikoz için en verimli terapi yöntemi olacaktır. Konu ile ilgili detaylı bilgi almak ve bir psikoloğumuz ile online terapi yapmak için bize ulaşabilirsiniz. Psikologofisi bu süreçte her zaman yanınızdadır. 

Psikoz Konulu Bazı Filmler:

• Akıl Oyunları (2001)
• Sapık (1960)
• Ben, Kendim ve Sevgilim (2000)
• Zindan Adası (2010)
• Amerikan Sapığı (2000)
• Gizli Pencere (2004)

Psikoz Konulu Bazı Kitaplar:

• Psikoz (Linwood Barclay)
• Psikoz (Brian Freeman)
• Psikoz 4.48 (Sarah Kane)