Oksitosin Nedir? Ne İşe Yarar?

Halk arasında ‘aşk hormonu’, ‘sevgi hormonu’ ve ‘bağlılık hormonu’ isimleriyle bilinen oksitosin; vücudun kontrol merkezi olan hipotalamus tarafından üretilerek hipofiz bezine gelen ve burada salgılanarak kana karışan peptid yapıda bir hormondur. 

Oksitosin hormonu kan dolaşımında hormon olarak bulunmasının yanı sıra merkezi sinir sisteminde de önemli bir role sahiptir. 

Sinirler arasında bilgi akışını sağlayan iletkenler olarak görev yapan oksitosin, merkezi sinir sistemindeki bu göreviyle insan vücudunda psikolojik ve davranışsal bazı etkilerin gösterilmesine yol açar. 

Bu hormonun aşk hormonu gibi güzel bir isimle anılmasının nedeni çiftler arasında bağlanma duygusuna aracılık etmesinden kaynaklıdır. Oksitosinin bu yönü, insanlar ve hayvanlar üzerinde yıllardır yapılan çalışmalar ile tespit edilmiştir. 

Oksitosin daha çok kadınlarda salgılanan bir hormon olsa da erkeklerde de salgılanmaktadır. Ancak bilinmelidir ki bu hormonun erkeklerdeki etkileri kadınlardaki kadar net anlaşılamamaktadır. 

İnsan vücudunda pek çok psikolojik ve fizyolojik etkileri olan oksitosinin vücuttaki fonksiyonları şöyle sıralanabilir: 

• Cinsel ilişki esnasında rahimde ritmik kasılmalara yol açarak spermlerin rahim içindeki hareketini kolaylaştırır. Böylece döllenmeyi sağlar ve gebe kalma olasılığını artırır.
• Cinsel uyarılmayı artırır. Cinsel ilişki sırasında salgılanarak özellikle erkeklerde orgazm yaşanmasını sağlar. 
• Doğumu başlatan hormondur. Doğum esnasında salgılanarak rahim kasının gücünü ve kasılmaların sıklığını artırır. Bu sayede doğumun daha kolay gerçekleşmesini sağlar.
• Doğum esnasında ağrı eşiğini yükselterek doğum sancısına dayanılmasını sağlar.
• Doğum sonrasında anne sütünün oluşumunda görev alır. Süt kanallarındaki myoepitelyal hücrelerin kasılmasını uyararak sütün kanallardan geçip dışarı çıkmasını sağlar. Oksitosin salınımı bebek annesini emdiği sürece devam eder. Emzirme sona erdiğinde oksitosin salınımı bir sonraki emzirmeye kadar durur. 
• Oksitosin hormonu anne ve çocuk arasındaki ilişkiye olumlu etki eder. Annelik içgüdüsünün oluşmasını sağlayarak anne ve çocuk arasındaki bağı kuvvetlendirir. Yapılan araştırmalar ile oksitosin seviyesi yüksek annelerin çocuklarına karşı daha merhametli ve şefkatli olduğu tespit edilmiştir.
• Oksitosin hormonu vücuttaki iltihaplanmayla mücadele eder. Bu sayede yaraların daha hızlı iyileşmesine katkı sağlar. 
• Oksitosin şeker metabolizmasının düzenlenmesine katkı sağlar.
• Oksitosin çiftler arasında bağlanma duygusunun oluşmasını sağlar. 
• Oksitosin vücuttaki kortizol seviyesini düşürür böylece stresli anlarda bu stresin azalmasını sağlar.
• Oksitosin sosyal davranışlarda da etkisini gösterir. Başkalarına güven duymayı, pozitif ilişkiler kurmayı ve empati yapmayı sağlar. Bu yönüyle oksitosin sosyalleşmeye katkı sağlar.

Oksitosin Seviyeleri Nasıl Etkilenir?

Oksitosin hormonu seviyesi farklı etkenlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Özellikle stresli ortamlarda bulunmak ve gergin olmak oksitosin miktarını azaltır. Ancak bu hormonun vücuttaki seviyesini artıran nedenler kuşkusuz daha mutluluk vericidir. 

Bu nedenler şu şekilde sıralanabilir:

• Sosyal ortamlara katılmak ve sohbet etmek vücutta salgılanan oksitosin miktarını artırır.
• Yürüyüş yapmak, dans etmek, meditasyon yapmak gibi kişinin yapmaktan keyif aldığı egzersizler vücutta salgılanan oksitosin miktarını artırır.
• Orgazm olmak ve cinsel ilişkiye girmek oksitosin salınımını artırır.
• Evcil hayvan beslemek ve çiçeklerle ilgilenmek oksitosin miktarını artırır. 
• Oksitosin seviyesini olumlu etkileyen en güzel sebep ise aşık olmaktır. Bilimsel araştırmalar ile aşık olmanın oksitosin hormonunu artırdığı tespit edilmiştir. 

Düşük Oksitosin Belirtileri Nelerdir?

Bazı etkenlere bağlı olarak vücuttaki oksitosin seviyesinin artıp azalması normaldir. Ancak oksitosin seviyesinin düşük olması psikolojik ve fizyolojik pek çok sıkıntıyı beraberinde getirir.

Laboratuvar ortamlarında yapılan kan tahlilleri ile oksitosin seviyesi belirlenebilir. 

Yapılan araştırmalar doğrultusunda düşük oksitosin belirtilerine şu örnekler verilebilir:

• Düşük oksitosinin erkeklerde en gözlemlenebilir belirtilerinden bir tanesi cinsel isteksizlik yaşamalarıdır. Bununla beraber ereksiyon sorunu ve boşalamama da bu belirtiler arasındadır. 
• Kadınlarda emzirme döneminde memeden süt gelmemesi düşük oksitosin belirtilerindendir. 
• Depresif ruh hali, aşırı stres ve gerginlik de düşük oksitosin belirtilerindendir.
• Duygudurum bozuklukları da düşük oksitosin belirtilerindendir.

Yüksek Oksitosin Belirtileri Var Mıdır?

Hormonların vücutta dengeli oranlarda bulunması oldukça önemlidir. Hormonların ideal seviyeden az olması da fazla olması da bazı sıkıntıları beraberinde getirir. 

Oksitosin hormonunun da ideal seviyeden fazla salgılanması ya da alınması bazı yan etkilerin ve farklı reaksiyonların görülmesine neden olmaktadır.

Oksitosin hormonunun fazlalığı halinde görülecek yan etkiler şunlardır:

• Doğum sonrasında fazla kanama olması 
• Rahimde kasılmaların fazla olması ve kasık ağrıları
• Vücutta şişlik ve ödem görülmesi 
• Baş ağrılarının yoğunlaşması 
• Görme bozukluklarının ortaya çıkması 
• Konuşma bozukluklarının ortaya çıkması 
• Mide rahatsızlıklarının görülmesi (kusma, bulantı gibi)
• Ciltte döküntüler görülmesi
• Halsizlik hissi yaşanması 
• Vücutta alerjik reaksiyonların görülmesi
• Hafızada zayıflık ya da hafıza kayıplarının yaşanması 
• Erkeklerde iyi huylu prostat hipertrofisinin görülmesi 

Belirtmek gerekir ki bu yan etkiler daha çok dışarıdan oksitosin takviyesi alınması durumunda görülmektedir. Genellikle vücut tarafından salgılanan oksitosin hormonu normal seviyede kalır ve yan etkilere neden olmaz. 

Bu sebeple dışarıdan oksitosin hormonu alınması nedeniyle bu yan etkilerin görülmesi durumunda elbette doktorunuza danışarak oksitosin takviyesini durdurmanız gerekmektedir.

Oksitosin Eksikliği Psikolojimizi Nasıl Etkiler?

Oksitosin insan psikolojisi açısından çok büyük öneme sahip hormonlardan bir tanesidir. Halk arasında ‘bağlılık hormonu’ ‘sevgi hormonu’ gibi isimlerin verilmesinin temelinde de bu hormonun insan psikolojisine olan etkileri yatmaktadır. İnsan psikolojisinde bu denli rol oynayan bir hormonun eksikliği de elbete psikolojimize olumsuz yönde pek çok etki doğurmaktadır. Bu etkiler şu şekilde sıralanabilir:

• Oksitosin eksikliği bireylerde sinir, mutsuzluk gibi huysuzluk gibi duyguların daha sık yaşanmasına neden olur ve psikolojimizi olumsuz etkiler.
• Oksitosin eksikliği kişinin depresona girmesine neden olabilir 
• Oksitosin eksikliği duygudurum bozukluklarına sebep olur. Yapılan araştırmalar bipolar ve unipolar depresyonu bulunan hastalarda oksitosin seviyesinin normal seviyeden çok daha düşük miktarda olduğunu göstermektedir.
• Oksitosin eksikliği stres ve korku yaşanmasına sebep olarak bireylerde anksiyete bozukluğu hastalığının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Yapılan araştırmalar ile yaygın anksiyete bozukluğu olan hastalara verilen oksitosinin hastalığın belirtilerinde azalma sağladığı görülmüştür.
• Oksitosin hormonu bireylerin iletişimlerini zayıflatarak sosyal fobi yaşamalarına sebep olmaktadır.
• Oksitosin eksikliği dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğuna sebep olmaktadır.

Oksitosin Seviyelerini Doğal Yollarla Artırmak Mümkün müdür?

Oksitosin seviyelerini doğal yollarla artırmak mümkündür. İnsanlarla iletişim kurmak, keyif alınan egzersizleri yapmak, aşık olmak, masaj yaptırmak ve cinsel ilişkiye girmek bu hormonun vücuttaki salınımını artıran yollardan bazılarıdır. 

Ayrıca hayvanlarla vakit geçirmek, çiçek sulamak, evde bitki bakmak da oksitosin seviyesini doğal yollarla arttırma yöntemlerindendir.

Cinsel ilişkiye girmek, orgazm olmak da oksitosin hormonunun doğal yollarla salgılanmasını sağlamaktadır. 

Bununla birlikte bazı besinlerin tüketilmesi de oksitosin hormonunun seviyesinin artırılmasına yardımcı olur. Vücuttaki oksitosin salınımını artıran besinler şu şekilde sıralanabilir:

• Su ve bazı bitki çayları: Oksitosin hormonunun yeterli miktarlarda salgılanması için günde en az 8 bardak su içilmelidir. Bununla birlikte melisa çayı, papatya çayı gibi çaylar da oksitosin seviyelerinin artırılmasında etkilidir. 
• Tahıl içeren gıdalar: Çavdar, pirinç, yulaf gibi gıdaların tüketilmesi oksitosin salınımını artırır. 
• Kuruyemişler: Kuruyemişler omega 3 içerdiğinden tüketimi oksitosin salınımını artırır. 
• Meyve ve sebzeler: Özellikle elma, çilek, muz gibi meyveler ve yeşil yapraklı marul, maydanoz gibi sebzeler vücuttaki oksitosin salınımını artırır.
• Protein içeren besinler: Süt ve süt ürünleri, et, tavuk ve balık gibi ürünler ve bunların yanında yeşil mercimek gibi bakliyatlar protein içerdiğinden oksitosin salınımını artırır.
• Çikolata: Özellikle bitter çikolata oksitosin salınımını artırır.
• Acı içeren besinler: Kırmızı biber, isot gibi baharatlar, çemen, acı biber salçası gibi besinler oksitosin salınımını artırır.
• Vitaminler: Özellikle D vitamini, A vitamini; B1, B2 ve B6 vitaminleri oksitosin salınımını artırır. 

Oksitosin Takviyesi Ne Zaman Gereklidir?

Vücutta oksitosin seviyesi yeterli miktarda bulunmadığında dışarıdan takviye edilmesi gereklidir.

Ancak unutulmamalıdır ki bu takviyenin mutlaka doktor kontrolünde gerçekleşmesi gerekir. Takviye kullanmadan önce mutlaka bir test yapılarak vücuttaki oksitosin seviyesi belirlenmelidir. Aksi takdirde yan etkiler gözlemlenebilir. 

Oksitosin takviyesi damar yolu ile ya da tablet formunda anal yoldan gerçekleşir. Vücutta yeterli bulunmadığı durumlarda oksitosin takviye edilmesi gereken durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Kürtaj sonrası yaşanan kanamalarda, kanamayı durdurmak amacıyla ampul şeklinde üretilmiş olan oksitosin takviyesi alınabilir.
• Doğumda doğum zamanı gelmesine rağmen doğum sancısının başlamaması durumunda damar yolu ile oksitosin takviyesi yapılabilir. 
• Depresyon ya da psikolojik sıkıntılar yaşayan kişilerde tablet formunda oksitosin takviyesi alınabilir. 
• Kadınlarda emzirirken sütün gelmemesi durumunda oksitosin takviyesi alınarak sütün memeden aşağı inmesine yardımcı olur.
• Otizmli çocuklarda çocuğun sosyal becerilerini geliştirebilmesi için dil altından pastil olarak veya burun spreyi olarak oksitosin takviyesi alınabilir. 

Oksitosinin Ruh Hali ve Davranışlarımız Üzerindeki Etkileri Nelerdir?

Oksitosin hormonunun ruh halini ve insan davranışlarını nasıl etkilediği yıllardır araştırmalara konu olmuştur. 

Oksitosinin ruh hali ve davranışlarımız üzerindeki etkilerine şu örnekler verilebilir.

•  2019 yılında yapılan bir çalışmada belli bir miktar parayı kendisine ve arkadaşlarına paylaştırılması istenmiştir. Bu çalışmada burundan sprey yoluyla oksitosin verilen katılımcıların arkadaşlarına daha fazla pay verdiği görülmüştür. Bu çalışma bize oksitosin hormonunun insanların daha paylaşımcı ve yardımsever olmasına katkıda bulunduğunu göstermesi açısından güzel bir örnektir. 
• Oksitosinin davranışlar üzerindeki bir başka etkisi de ruh halinin daha etkili bir şekilde dışa yansımasına sebep olmasıdır. 
• Oksitosin hormonu sempatik sistemi uyararak özellikle erkeklerde partnerini koruma ve sahiplenme içgüdüsünün oluşmasını sağlar.
• Oksitosin hormonu özellikle erkeklerde tek eşliliğin sürdürülmesini sağlar.
• Oksitosinin bir diğer etkisi özellikle erkeklerde empati kurma yeteneğini artırmasıdır.
• Oksitosin hormonu insanların çevreye karşı güven duymasını sağlar.
• Oksitosin hormonu ilişkilerde sadakat duygusunun oluşmasını ve çiftlerin birbirine bağlılığını sağlar.
• Oksitosin hormonu kortizol hormonu gibi stres oluşumuna sebep olan hormonların salınımını dolaylı yoldan inhibe ederek kaygıyı azaltır ve sakinliği, dinginliği sağlar.
• Oksitosin hormonu eşlerin birbirinden memnuniyet hissi duymasını sağlar.
• Oksitosin hormonu bireylere cömertliği sağlar.
• Oksitosin hormonu bireyin başka kişilerle iletişim yeteneğini güçlendirerek sosyal çevrenin genişlemesini ve sosyal ortamlara katılımın artmasını sağlar.

Farklı Yaş Gruplarında Oksitosin Seviyeleri ve Etkileri Nasıldır?

Oksitosin hormonu seviyelerinin yaşa bağlı olarak değişimi aslında fazla belirgin değildir. Ancak farklı yaş gruplarında oksitosinin etkileri farklılık gösterebilir. 

Bebeklerde oksitosin hormonu anne ile bağlılığı sağlar. Annenin çocuğa her teması her dokunuşu bebeğin oksitosin hormonu salınımını artırır.

Çocuklarda oksitosin hormonu daha çok sosyal ilişkilerde kendisini gösterir. Çocukların arkadaşları ve çevresi ile iletişimini güçlendirir.

Yetişkinlerde ise oksitosin hormonu daha çok aşk hayatındaki etkisi ile kendini gösterir. Yetişkin bir bireyin aşık olmasını, sevdiği kişiye bağlılık ve sadakat duygularını sağlayan hormon oksitosin hormonudur. 

Bununla beraber oksitosin hormonu hamile kadınlarda salgılanarak doğumun kolaylaşmasını, doğumdan sonra ise bebeğin emzirilmesini ve anne ile bebek arasındaki duygusal bağlılığın kurulmasını sağlar.