İş yerinde Zorbalık: Nasıl Tespit Edilir ve Nasıl Başa Çıkılır?

İş yerinde zorbalık ve yetişkin zorbalığı son yıllarda karşımıza sıklıkla çıkan büyük sorunlardan biri. Yapılan çalışmalar da çalışanların yüzde elliye yakınının iş yerinde zorbalıktan etkilendiklerini söylüyor. 

İş yerinde zorbalık, kişisel saldırılar, dışlama ve uygunsuz şekilde sert eleştiriler gibi davranışları içeren bir çalışma ortamındaki kötü muamele modelini tanımlar. Bu tür zorbalık, bir kişinin sağlığı ve mutluluğu üzerinde kalıcı bir etkiye sahip olabilir.

Bazı zorbaların birden fazla hedefi varken, diğerleri tek bir kişiyi taciz eder. İş yerinde zorbalık her zaman açık değildir, bu nedenle bir zorbanın davranışı bildirilmezse fark edilmeyebilir. Bu tür zorbalığın genellikle yetişkinlere yönelik olması, insanların bu durumla nasıl başa çıkacaklarını bildikleri  anlamına gelmez. 

Gerçek şu ki, zorbalığın psikolojik etkileri yaştan bağımsız olarak zarar verici olabilir.

Herkes zorbalığın ne olduğunu bilir, ancak birçok insan farklı zorbalık türleri olduğunu düşünmez. Zorbalık birçok şekil alır. Genelde bunun çocuklar üzerindeki etkisini düşünürüz, ancak yetişkin zorbalığı da aynı derecede yaygındır. Fiziksel ve sözlü zorbalıktan sosyal ve siber zorbalığa kadar, bir zorbanın istenmeyen, saldırgan, taciz edici davranışı bazen göze çarpacak kadar açık olabilir veya daha incelikli olabilir.

En temel düzeyde, her türlü zorbalık kasıtlı olarak ve tekrar tekrar yapılarak başka bir bireyde rahatsızlık veya zarara neden olur. Amerikan Psikoloji Derneği'ne (APA) göre, zorbalığa uğrayan insanlar genellikle kendilerini savunamazlar ve tipik olarak güçlü bir konumda değildirler. 

Bunu önlemek veya durdurmak için, zorbalık belirtilerinin ve türlerinin farkında olmalıyız. Zorbalığın her türlüsü zarar verebilir. Zorbalık, birinin sosyal itibarına, akran ve kişilerarası ilişkilere, benlik saygısına zarar verebilir ve başka birçok zihinsel sağlık sorununa neden olabilir.

Zorbalık Türleri

1. Fiziksel Zorbalık

Bu, zorbalık davranışının en açık türüdür. Tespit etmek daha kolaydır ve bir kişinin vücuduna veya eşyalarına zarar vermeyi içerir. Fiziksel zorbalık, vurma, itme, tekmeleme, çimdikleme veya başka bir kişiye veya onun eşyalarına zarar verme şeklini alabilir. Bu zorbalık türü genellikle kurbanlarından daha güçlü ve daha büyük olan bir kişi veya grup tarafından yapılır. Araştırmalar, erkeklerin fiziksel zorbalığa kadınlarda daha fazla dahil olduğunu göstermektedir.

Fiziksel zorbalığın etkileri

Fiziksel zorbalık hem kısa hem de uzun vadeli fiziksel zarara neden olabilir. Ayrıca düşük benlik saygısı, kaygı ve depresyon gibi psikolojik etkilere de yol açabilir. 

2. Sözlü Zorbalık

Sözlü zorbalık, birisine veya biri hakkında kötü sözler söylemeyi veya yazmayı içerir. İsim takma, sözlü taciz, hakaret, tehdit, alay, yıldırma, uygunsuz yorumlar, homofobik yorumlar, söylenti yayma, ırkçı açıklamalar veya sözlü taciz içerebilir. Çalışmalarda, sözlü zorbalığın bir parçası olan hakaret kullanmanın 7 ila 10 yaşındaki erkek çocukların karşılaştığı en yaygın zorbalık türü olduğu ortaya koyulmuştur.

Sözlü zorbalığın etkileri

Sözlü zorbalık davranışı zararsız bir şekilde veya şaka bağlamında başlayabilir, ancak hızla tırmanabilir ve duygusal sıkıntıya neden olabilir. Genellikle bir yetişkin veya otorite figürü olmadığında gerçekleştiğinden, sözlü zorbalık inanılmaz derecede zararlı olabilir ve endişeye neden olabilir.

3. Sosyal Zorbalık

Birinin itibarına veya ilişkilerine zarar vermeyi içerdiğinden, sosyal zorbalığı tanımak bazen daha zor olabilir. İlişkisel saldırganlık veya ilişkisel zorbalık olarak da adlandırılan bu tür zorbalık davranışı, birini bilerek dışarıda bırakmayı, insanlara başka biriyle arkadaş olmamalarını söylemeyi, söylentileri yaymayı ve/veya birisini toplum içinde kasıtlı olarak utandırmayı içerebilir.

Çoğu insan bu tür zorbalığı sosyal çevrelerde “kötü kız” veya “kraliçe arı” ile ilişkilendirir. İlginç bir şekilde, her iki terim de açıkça cinsiyete özgü olmasına rağmen, araştırmalar kızların bu tür zorbalığın kurbanı olma eğilimindeyken, hem kızların hem de erkeklerin eşit derecede fail olabileceğini gösteriyor.

Sosyal zorbalığın etkileri

Sosyal zorbalık, depresyona, diğerlerinden izolasyona, aşırı yalnızlığa ve sosyal kaygıya yol açabilir.

4. Siber Zorbalık

Siber zorbalık, bilgisayarlar ve akıllı telefonlar gibi dijital teknolojiler aracılığıyla zorbalık davranışlarını gerektirdiği için açık veya gizli olabilir. Teknolojinin doğası gereği, siber zorbalık gece veya gündüz herhangi bir zamanda gerçekleşebilir ve tacize uğrayan mağdur için kaçmak için çok az yer bırakır.

Siber zorbalık şunları içerebilir:

• Küfürlü veya tehdit edici metinler
• E-postalar
• Doğrudan mesajlar
• Sosyal medya gönderileri
• Sosyal paylaşımlardaki yorumlar
• Bir kişiyi kasıtlı olarak çevrimiçi olarak dışlamak
• İnternette dedikodu yaymak
• Oturum açma bilgilerine erişerek ve bunları kullanarak başkalarını taklit etmek

Yüz yüze, daha geleneksel zorbalık hala daha yaygın olsa da, siber zorbalık giderek daha yaygın hale geliyor. Çünkü siber zorbaların kimliklerini gizlemeleri kolay olduğu için yakalanma olasılıkları daha düşüktür. Araştırmaya göre, 13-17 yaş arasındaki ergenlerin tahmini %37'si bir noktada siber zorbalığa maruz kalıyor.

Siber zorbalığın etkileri

Siber zorbalık özellikle zararlı olabilir çünkü ondan kurtuluş yoktur. Kişi okulu bıraktığında ya da zorbalık yapan kişinin olduğu yerden ayrıldığında durmaz. Kaygı, depresyon, sosyal izolasyon ve benlik saygısı sorunlarına neden olabilir.

5. Önyargılı Zorbalık

Önyargılı zorbalık, birinin etnik kökenini, ırkını, dinini veya cinsel yönelimini hedef alır. Genel olarak, marjinalleştirilmiş bir nüfusun diğerlerinden daha az olduğuna dair sistematik bir inancı içerir. Özellikle önyargılı zorbalığın yaygınlığını inceleyen çok daha fazla araştırmaya ihtiyacımız var, ancak bildiğimiz şey, belirli azınlık gruplarının (özellikle etnik ve cinsel) akranları tarafından ırkçı zorbalık ve cinsel zorbalığa çok daha sık maruz kaldığıdır.

Önyargılı zorbalığın etkileri

İnsanlar azınlık gruplarına göre zorbalığa uğradığında, etkiler depresyon, kaygı, değersizlik duyguları ve tecrit etme eğilimini içerebilir.

6. Cinsel Zorbalık

Cinsel zorbalık tam olarak kulağa nasıl geliyorsa öyledir. Siber zorbalık veya yüz yüze doğrudan zorbalık yoluyla yapılabilir. Her ikisi de cinsel lakap takmayı, cinsel içerikli söylentiler yaymayı, uygunsuz şakalar yapmayı, mahrem fotoğrafları veya videoları paylaşmayı, hatta fiziksel olarak dokunmayı veya birini elle taciz etmeyi içerir.

Cinsel zorbalık, en yaygın zorbalık türlerinden biri olabilir. Son araştırmalar, kadınların %81'inin hayatlarının bir noktasında bir tür cinsel zorbalık, taciz veya saldırıya maruz kaldığını tespit etti. Belki de şaşırtıcı bir şekilde, erkeklerin de cinsel olarak zorbalığa uğrama yaygınlığı nispeten yüksektir. 

Aynı çalışma, erkeklerin %43'ünün bir tür cinsel zorbalık yaşadığını da gösterdi.

Cinsel zorbalığın etkileri

Cinsel zorbalık, şiddetli depresyona ve sosyal kaygıya yol açabilir ve birinin gelecekte güven sorunları yaşamasına neden olabilir.

İş yerinde Zorbalık Nasıl Anlaşılır?

İş yerinde zorbalık birçok şekilde olabilir ve toksik bir iş yeri ve çevre yaratır. Bazı zorbalar, hedeflere karşı açıkça düşmanca davranabilirken, diğerleri daha incelikli şekillerde zorbalık yapabilir. Taciz terimi tek bir davranış örneğini tanımlarken, zorbalık kalıcı, tekrarlanan eylemler ve bir mağdura karşı saldırganlıktır.

İş yerinde Karşılaşılan Zorbalık Türleri

• Gözdağı verme: Zorba, hedefi tehdit ederek, gözetleyerek veya sosyal olarak dışlayarak hedefi korkutabilir.
• Sözlü taciz: Sözlü zorbalık, sert eleştiri, doğrudan hakaret, alay ve saldırgan şakalar, kötü niyetli dedikodular, sözlü cinsel taciz ve aşağılamayı içerebilir.
• İşe müdahale: Zorbalar bir iş arkadaşını sabote edebilir, hatalar için onları suçlayabilir veya yapılan iş ve ortaya koyulan fikirleri sahiplenebilir.
• Misilleme: Bazen zorbalık rapor edildiğinde, daha ağır iş yükleri, adaletsiz zamanlama, kötü niyetli davranışlar ve hatta bir terfinin reddedilmesiyle sonuçlanan artan iş yeri tacizine yol açar.
• Kurumsal zorbalık: Bazı işyerlerinde, zorla fazla mesai veya hedeflere ulaşamayan işçileri dışlamak da dahil olmak üzere işçilere zarar veren politikalar vardır.

İş yerinde Zorbalığın Uyarı İşaretleri

Tüm zorbalık türleri bir dereceye kadar benzer uyarı işaretlerini paylaşabilir, ancak aşağıdakilerden bazıları iş yeri ortamına özgüdür. Birinin iş yerinde zorbalığa maruz kaldığından şüpheleniyorsanız, işaretleri bilmek yardımcı olabilir. Ayrıca, bir zorbayla uğraşıp uğraşmadığınızı belirlemenize yardımcı olabilir.

• Göz ardı edilme veya dışlanma: Bir iş yeri zorbasının hedefinde olan kişi iş arkadaşları tarafından görmezden gelinebilir veya herhangi bir açıklama yapılmaksızın etkinliklerden dışlanabilir.
• Yakın takip: Zorbalar, bir hedefin işini sürekli olarak izleyerek görevleri tamamlamalarını veya işlerini verimli bir şekilde yapmalarını zorlaştırabilir.
• Olağandışı iş atamaları: Zorbalık davranışı, anlamsız iş atamaları veya eğitimsiz iş verilmesini içerebilir. Görevleri tamamlayamamak, eleştiri, ceza veya alay ile sonuçlanabilir.
• Endişelerin göz ardı edilmesi veya en aza indirilmesi: Zorbalıkla karşılaşıldığında veya rapor edildiğinde, davranış, iş yeri zorbası veya diğer çalışanlar tarafından küçümsenebilir.
• Eksik eşyalar: Kişisel eşyalar veya işle ilgili eşyalar anlaşılmaz bir şekilde kaybolabilir.
• Kamusal utanç: Zorbalar genellikle iş arkadaşlarının, üst yönetiminin veya müşterilerinin önünde azarlar, küçük düşürür veya onlarla alay eder.

İş yerinde Zorbalığın Sağlığa Etkileri

İş yerinde zorbalık sadece rahatsız edici ve utanç verici değildir. Birinin fiziksel ve duygusal refahı üzerinde kalıcı bir etkisi olabilir. Araştırmalar, iş yeri zorbalığının kaygı ve depresyon gibi gelecekteki zihinsel sağlık sorunlarının nedeni olabileceğini gösteriyor. Zorbalık sadece mağdurlar için kalıcı sonuçlar doğurmakla kalmaz, aynı zamanda iş yeri ortamına ve kültürüne de zarar verebilir. Hatta bu etkiler zorbalık durduktan sonra bile devam edebilir.

Fiziksel Etkiler

İş yerinde zorbalık, iş yeri stresini ve kaygısını artırabilir ve bu da aşağıdaki gibi fiziksel semptomlara yol açabilir:

• Yüksek kan basıncı
• Baş ağrısı
• İştah kaybı
• Mide bulantısı ve sindirim sorunları
• Uyumakta zorluk
• Ülser
• Kas ağrıları
• Göğüste ağrılı yanma hissi

Araştırmalar ayrıca zorbalık stresini Tip II diyabet riskinin artmasıyla ilişkilendirmiştir. Kronik stresten mustarip insanların da kalp hastalığına yakalanma olasılığı daha yüksektir. Zorbalık bazen zararsız olarak görülse de, gerçek şu ki mağdurun sağlığı üzerinde ciddi ve kalıcı bir etkisi olabilir.

Zihinsel Etkiler

Zorbalığın hedefi olmak hem ruh halini hem de duygusal refahı olumsuz yönde etkileyebilir. Etkiler şunları içerebilir:

• Benlik saygısı kaybı
• Aktivitelere olan ilgiyi kaybetmek
• Depresyon ve anksiyete
• Sürekli korkulan iş yaşamı
• Başkalarına güvenmede zorluk
• Panik ataklar
• İntihar düşüncesi

Bu etkiler, zorbalık devam ettikçe daha belirgin hale gelme eğilimindedir ve davranış durduktan sonra bile devam edebilirler. Zorbalık mağdurlarının, kendinden şüphe duymanın üstesinden gelmek ve özgüvenini yeniden inşa etmek için ruh sağlığı uzmanlarıyla birlikte çalışması gerekebilir.

İş yerinde Zorbalık Çalışma Ortamını Nasıl Etkiler?

Bir işveren, zorbalığa uygun bir şekilde ve zamanında yanıt vermediğinde, aşağıdakiler gibi ciddi olumsuz sonuçlar doğurabilir:

• Daha yüksek çalışan devamsızlık oranı
• Artan devir oranları
• Verimlilikte düşüş
• Azalmış moral
• Çalışanların güvenini kaybetmek
• Yasal işlem maliyetleri
• İş performansı üzerindeki olumsuz etkiler

Zorbalık, bir kişinin işini yapma becerisine müdahale edebilecek önemli bir dikkat dağıtıcıdır. Birisi zorbalığa uğradığında, daha az üretken olabilir ve zamanını şu şekilde harcayabilir:

• Zorbadan kaçınmaya çalışmak
• Gelecekteki kötü davranışlar hakkında endişelenmek
• Kaygı ile mücadele
• İş arkadaşlarından destek istemek
• Kendini zorbadan korumaya çalışmak

Bir zorbanın devam eden tacizi, travmatize edici olabilir ve zorbalığa maruz kalan çalışanların görevlere odaklanmasını zorlaştırabilir. İş yerinde zorbalığa uğrayan kişilerin hata yapma olasılığı daha yüksektir ve işlerini tamamlamaları genellikle daha uzun sürer, bu da tüm ekibin üretkenliğini azaltabilir. 

Zorbalık, tüm iş yeri kültürü için yıkıcı olabilir ve zorbalığa uğramayanlar dahil tüm çalışanlar üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir. Herkes için düşmanca bir çalışma ortamı yaratır. İş yerinde zorbalık şunları yapabilir:

• Çalışan devir hızını artırmak
• Şirketin kamu imajına zarar vermek
• Yolunda giden ekip çalışmasına müdahale etmek
• Çalışanlarda kötü davranışları teşvik etmek
• Düşmanca bir çalışma ortamına yol açmak

İş yerinde Zorbalıkla Nasıl Başa Çıkılır?

İnsanlar iş yerinde zorbalar tarafından hedef alındıklarında genellikle kendilerini çaresiz hissederler. İş yerinde zorbalığın kurbanı olduysanız, hatalı olmadığınızı hatırlamanız önemlidir. Doğru stratejiler ve araçlar, bir zorba davranışıyla başa çıkmanıza ve sağlığınızı korumanıza yardımcı olabilir.

• Zorbalığı belgeleyin: İş yerinde her zorbalığa uğradığınızda olayın ayrıntılarını yazın. Olayın saatini ve tarihini ve olanların niteliğini eklediğinizden emin olun. Raporlarınızda, zorbalığa tanık olmuş olabilecek işçilerin isimlerini detaylandırın.
• Sınırları koyun: Bir daha zorba uygunsuz bir şey yaptığında, bu muameleye daha fazla müsamaha göstermeyeceğinizi açıkça belirtin. Davranışı bildireceğinizi söyleyin ve devam ederse, işleri tırmandırmaya hazır ve istekli olduğunuzu göstermekten çekinmeyin.
• Zorbalığı bildirin: Bir zorba, sınırlarınıza saygı göstermezse, her türlü korkutucu veya uygunsuz davranışı işvereninize bildirin. İşverene kötüye kullanım belgelerini sağlayın ve davranışın derhal ele alınmasını beklediğinizi bildirin.
• Dışarıdan destek arayın: Bir zorbanın kötü davranışına karşı koymak zor olabilir, bu yüzden güçlü bir destek sistemi çok önemlidir. Arkadaşlarınız, aile üyeleriniz veya akıl sağlığı uzmanlarıyla neler yaşadığınız hakkında konuşun. Aşırı durumlarda, sonuçları göremiyorsanız veya işvereninizden ihtiyacınız olan desteği alamıyorsanız, hukuk danışmanı aramaya hazır olmanız gerekebilir.

Birinin İş yerinde Zorbalıkla Başa Çıkmasına Yardımcı Olmak

İş yerinde zorbalık gördüğünüzde konuşmak her zaman kolay değildir. Bir zorbayla yüzleşmenin sizi hedef haline getireceğinden korkabilirsiniz, ancak zorbalığı görmezden gelmenin yalnızca sorunu daha da kötüleştireceğini unutmamak önemlidir. Doğrudan etkilenmemiş olsanız bile, zorbalığı işvereninize bildirmekten çekinmeyin. İş arkadaşlarınızdan biri defalarca zorbalığa maruz kalıyorsa, raporunuz hayatlarını önemli ölçüde iyileştirebilir.

Zorbaların, eylemlerini ve davranışlarını inkar ederek veya azaltarak hedefleri gaza getirmeleri yaygındır. Bu, bazı zorbalık mağdurlarının kötüye kullanımı bildirme konusunda tereddüt etmesine neden olur. Birden fazla kişi zorbalık hakkında konuştuğunda, zorbaların kötü davranışlarını inkar etmesi, savunması veya sürdürmesi çok daha zordur. 

İş yerinde zorbalığın etkileri sadece mağdurlarla sınırlı değildir. Herhangi bir ortamda bir zorba olduğunda, herkese zarar verir. Bu nedenle şirketlerin zorbalığı nasıl önleyeceklerine yönelik politikalar oluşturması çok önemlidir.

İş yerinde zorbalığa maruz kalıyorsanız, konuşmanın ne kadar zor olabileceğini biliyoruz. Akıl sağlığınızı ve esenliğinizi korumak için adımlar atmaktan korkmayın. Güçlü bir destek sistemi ile zorbalıktan kurtulabilir ve çalışma ortamınızı iyileştirebilirsiniz. 

İş yerinde zorbalık ve toksik bir iş yeri ile uğraştığınızı düşünüyorsanız ve iyi bir destek sistemine sahip değilseniz, terapiyi düşünmek ve bir strateji geliştirmenize yardımcı olabilecek bir ruh sağlığı uzmanına erişmek isteyebilirsiniz.

Terapi, deneyimli ruh sağlığı uzmanlarından size rehberlik ve destek sunabilir. Huzurlu, güvenli bir ortamda yaşamayı ve çalışmayı hak ediyorsunuz. Kimsenin hak ettiğiniz bu şeyleri sizden almaya hakkı yok. Karşılaştığınız düşmanlığın üstesinden gelmeyi öğrenmek, güçlü olduğunuzu ve her şeyle yüzleşebileceğinizi anlamanıza yardımcı olabilir.

Psikolog Ofisi, iş yeri zorbalığını yönetmek için ihtiyaç duyduğunuz kritik terapiyi almanıza yardımcı olabilecek bir terapi platformudur. Hemen bugün online terapi seansı almaya başlayabilir, sorunlarınızla baş etmenin daha sağlıklı yollarını keşfedebilirisiniz...