Helikopter Ebeveynlik

Her aile çocuğu için her şeyin en iyisini ister. Çocuklarımıza iyi bir gelecek bırakmak hepimizin hayalidir. Anne baba olarak çocuklarımızı koruyup kollamak, her an yanlarında olmak, onların incinmelerine engel olmak bizim için hayat amacı haline gelmiş olabilir. Ancak her şeyin olduğu gibi çocuk üzerinde kontrol mekanizmanızın olması gereğinden fazla olması da çocuğunuza iyilik yapmaktan çok zarar vermenize neden olabilir. Gelin bu yazımızda konuyu detaylarıyla inceleyip helikopter ebeveynlik kavramına bir göz atalım.

Helikopter Ebeveynlik Nedir? 

1900’lü yıllarda bir çocuğun öğretmenine annesini anlatırken ‘Kafamda helikopter gibi vızıldıyor.’ sözünü kullanmasıyla helikopter ebeveynlik olarak literatüre girmiş olan bu terim çocuk adına karar alan, çocuğa çok fazla müdahale eden, çocuk için planlar yapan kısacası çocuğunu hayatının merkezine alarak onu takıntılı derecede yönetme çabası içerisine giren anne babaları ifade etmek için kullanılır. 

Günümüz dünyasında teknolojinin bu denli gelişmesi ve iletişim araçlarının kullanımının yaygınlaşması nedeniyle ailelerin çocuklarından an be an haber alması ve onları kontrol altında tutmalarının kolaylaşması helikopter ebeveynliğin yaygınlaşmasına neden olmuştur. 

Helikopter Ebeveyn Özellikleri Nelerdir?

• Genellikle az çocuklu ailelerdir.
• Genellikle sosyo-ekonomik düzeyi yüksek ailelerdir.
• Bu aileler hayatlarının merkezine çocuklarını koymuştur.
• Helikopter ebeveynler mükemmeliyetçi karaktere sahip insanlardır.
• Aşırı kontrolcü bir yapıya sahiptirler.
• Müdahale etmeyi ve çocuk üzerinde hakimiyet kurmayı seven bir yapıları vardır.
• Çocuklarının okul hayatı ve eğitimleriyle yakından ilgilenirler.
• Çocuklarının çevresindeki insanların tamamını tanımak isterler.
• Yaşamda daima planlı olmayı severler.
• Çocuğa sorumluluk vermekten kaçınırlar.
• Çocuğun tek başına karar almasına müsaade etmezler. 

Helikopter Ebeveynler Nasıl Davranır?

Helikopter ebeveynler çocuk dünyaya geldiği andan itibaren geleceğini planlamaya başlar. ‘Benim kızım büyüyünce doktor olacak.’ ‘ Benim oğlum babası gibi mühendis olacak.’ sözleriyle kendini gösteren bu yapı, çocuk eğitim hayatına başladığında daha da müdahaleci bir hal alır. Helikopter ebeveyn olarak tanımladığımız aileler çocuklarının eğitim hayatıyla yakından ilgilenir. Çocuklarının okulda her an ne yaptıklarını bilmek ister. 

Derslerde işlenen konuları, çocuklarının sınavdan aldığı puanları hatta okuldaki her öğretmenin adını ezbere bilmeyi kendilerine görev edinmişlerdir. Bununla da kalmaz çocuk düşük not aldığında öğretmenine gidip sebebini sorar hatta bir öğretmene işini öğretme çabası içine girerek çocuğuna nasıl davranması gerektiği konusunda öğretmeni telkin ederler. 

• Helikopter ebeveynler genellikle çocuğuyla bir bütünmüş gibi konuşmaktan zevk alırlar. Daha bebeklik çağlarında ‘Biz bugün diş çıkardık.’ ‘Biz bugün baba dedik.’ şeklinde konuşurlarken okul çağlarında bu konuşma ‘Biz bugün matematikten yüz aldık.’ şekline evrilir. Ama özne her zaman ’biz’dir.
• Helikopter ebeveynler çocukları adına karar verirler. Genellikle çocuğa fikirlerini sormaz; sorsalar bile dikkate almazlar. 
• Helikopter ebeveynler çocuklarının kendi problemini çözmesine izin vermez. Genellikle çocuğun problemi anlamasına dahi müsaade etmeksizin problemi kendileri ortadan kaldırır.  
• Helikopter ebeveynler çocuğa sorumluluk vermekten kaçınır.
• Çocuklarının katılacağı etkinliklere, gideceği kurslara kendileri karar verir hatta kendileri de gittiği her ortamda çocuğa eşlik eder, çocuğun isteklerine çok fazla kulak asmazlar.
• Helikopter ebeveynler çocuklarının tüm arkadaşlarını tanımak isterler hatta genellikle arkadaşlarının telefon numaralarını alarak çocuğuna ulaşamadığı anda çocuğunun arkadaşlarıyla iletişime geçerler.
• Helikopter ebeveynler çocuğun kendi başına karar almasına müsaade etmezler.
• Çocuklarının özel alanlarını ve sınırlarını genellikle ihlal ederler. Günlük okumak, telefon karıştırmak onlar için oldukça normaldir.
• Çocukları sosyal hayatlarında fazlaca sınırlandırıp kiminle görüşüp kiminle görüşemeyeceğine kendileri karar vermek isterler.
• Çocuk için haftalık, aylık programlar hazırlayarak bu programa uymasını beklerler. 
• Çocuklarının başarısız olmalarına asla müsaade etmezler, ev ödevlerini çocuk istemese dahi kendileri yaparlar.
• Çocuğun ev işlerinde görev almasına izin vermezler.   
• İlerleyen yaşlarda çocuğun üniversitesine ve bölümüne karar verirler çocuğu bu tercihten mahrum bırakırlar.
• Çocuklarının evleneceği kişiye dahi karar verirler.

Helikopter Ebeveynlik Neden Olur?

Helikopter ebeveynliğin temelde dört sebebi olduğu düşünülmektedir. 

• Bu sebeplerden ilki çocuğun başına gelebilecek kötü sonuçlardan aşırı endişe duymaktır. Çocuğun akademik, sosyal, duygusal ve fiziksel hayatında başına gelebilecek olumsuz sonuçlardan aşırı derecede korkmak ebeveynleri çocuk üzerinde tam kontrol sağlamaya ve dolayısıyla helikopter ebeveynliğe iten sebepler arasındadır.
• Diğer bir sebep geçmişte kendi ailesinden ilgi ve sevgi göremeyen çocukların ilerde bunun telafisini kendi çocuğu üzerinden yapmaya çalışmak istemesidir. 
• Helikopter ebeveynliğe neden olan bir diğer sebep günümüz dünyasında kaçınılmaz olan güvensizlik hissi ve gelecek kaygısıdır. Gitgide olumsuzluklarla dolan dünyada dışarıdaki insanlara karşı güvensizlik ve çocuğun geleceği ile alakalı aşırı endişeye kapılmak aileleri helikopter ebeveynliğe sürüklemektedir.
• Helikopter ebeveynliğe neden olduğu düşünülen dördüncü sebep çevredeki diğer ailelere özenmektir. Gitgide artan bu tip ebeveynlerin sayısı onların etrafındaki ebeveynleri de acaba ben çocuğumla yeterince ilgilenmiyor muyum düşüncesine itmekte ve çocuğun üzerindeki ilgi ve kontrolün aşırıya kaçması ile helikopter ebeveynliğe sebebiyet vermektedir.

Helikopter Ebeveynlerin Bağlanma Stili Nedir?

Helikopter ebeveynlerde genellikle kaygılı bağlanma stili görülür. Bu bağlanma stilinde ebeveyn çocuğuyla tabiri caizse yapışık olmak ister. Çocuğunun her an yanında olmak ister. Bu bağlanma stiline sahip olmanın nedenleri dış dünyaya karşı güvensizlik duygusu, geçmişten gelen ilgi eksikliği ve ebeveynin kendi ailesinde yaşadığı geçmiş travmalar olabilir. 

Helikopter Ebeveynin Çocuk Üzerindeki Etkileri

Her ne kadar çocuğa olan sevgi nedeniyle ve iyi bir amaç için yapılıyor olsa da helikopter ebeveynlik çocuk üzerinde pek çok olumsuz etki bırakmaktadır. Bu etkileri şu şekilde sıralayabiliriz. 

• Çocuğun problem çözme becerisi gelişemez. İnsan deneme yanılma yoluyla öğrenen bir varlıktır. Ancak bu karaktere sahip ebeveynler çocuğun yanılmasına müsaade etmeyerek hayattan ders almasına engel olurlar. Bu da çocukların problem çözme becerilerinin gelişmemesine neden olur.
• Çocukta öz güven eksikliğinin meydana gelmesine neden olur.  Aslında çocuğa iyi bir hayat sunmaya çalışırken onda kendi başına halledemezsin düşüncesi yaratması nedeniyle bu tutum çocuğun benlik saygısının azalmasına ve öz güven eksikliği yaşamasına sebebiyet vermektedir.
• Çocuk iyiyle kötüyü ayırt edemeyecek hale gelir ve doğru karar alma becerisi edinemez. Çocuk her kararı ailesinin alması nedeniyle tek başına karar alamayacak ve gerekli yerlerde seçim yapamayacak hale gelir. 
• Çocuğun narsistik bir kişilik geliştirmesine sebep olunabilir. 
• Çocuğun sosyal becerileri zayıflar. Sosyal hayatta ebeveynlerinden gördüğü tavrı diğer insanlardan göremeyen çocuk yalnızlaşır ve bu da çocuğu depresyon, anksiyete gibi sorunlarla mücadele etmeye sürükler. 
• Çocuklar kendilerini sürekli ebeveynlerinin beklentilerini karşılamak zorunda hissedebilirler; ve bu beklentiyi karşılayamadıklarında kendilerini yetersiz hisssedebilirler. Bunun sonucunda ailelerinin kendilerini yalnızca birer hedef tahtası olarak gördüğü düşüncesine kapılarak aslında çocukla oluşturulmaya çalışılan bağın kopmasına neden olunabilir. 
• Çocuklar yaratıcılık becerisi edinemezler. Sürekli ailesinin kendisinden istediği şeyleri ortaya koyan çocuklar hiçbir alanda kendine özgün bir ürün ortaya koyamazlar ve bu çocuklardan yaratıcılık beklenemez.
• Çocuklar sorumluluk bilinci edinemezler. Ailesinin sorumluluk vermediği bir çocuk eğitim hayatında da sorumluluklarını yerine getiremeyecek ve bu çocuğun başarısız olmasına neden olacaktır.

Dolayısıyla eğer siz de bu yapıda bir insan olduğunuzu düşünüyorsanız çocuğunuza iyilik mi yapıyorsunuz yoksa ona zarar mı veriyorsunuz yeniden gözden geçirmelisiniz.

Helikopter Ebeveyn İle Büyüyen Yetişkinler

Hayatının tüm kararları ailesi tarafından verilmiş, her anını anne babası planlamış, sorumluluk almasına müsaade edilmemiş bir çocuğun büyüdüğünü ve yetişkin olduğunu düşünün. Bu insandan beklentiniz neler olur? Gelin helikopter ebeveyn ile büyüyen yetişkinin yaşayacağı problemlere bir göz atalım.

• Helikopter ebeveyn ile büyüyen yetişkinlerin sorun yaşayabileceği ilk konu meslek hayatıdır. Hepimiz biliyoruz ki sevmediği bir işle uğraşan kişinin bu işte başarılı olma ihtimali yok denecek kadar azdır. Ailesinin seçtiği mesleğe kendini ait hissetmeyen bir insan meslek hayatında pek çok sıkıntı yaşayacaktır. Öncelikle o mesleği yaparken kendisini işine veremeyecek dolayısıyla o işten verim alamayacaktır.
• Bu durum kişinin başarısız olmasına neden olacak başarısızlık da özgüveni düşürecek ve hayat çekilmez bir hale gelecektir. Bununla birlikte iş hayatı hem işveren hem de işçi için sorumluluk almayı mecbur kılan bir hayattır. Çocuk yaşlarda ebeveynlerinin hiçbir sorumluluk vermediği yetişkinler iş hayatında bocalayacak ve kendisine verilen sorumlulukları yerine getiremeyecektir. Bu durum o kişinin kariyerini olumsuz anlamda etkileyerek yine başarısızlığına sebep olacaktır. 
• Helikopter ebeveyn ile büyüyen yetişkinlerin sorun yaşayabileceği diğer bir konu ise evliliktir. Evleneceği kişiye bile belki de ailesi karar vermiş bir kişi sevmediği bir insanla bir ömür geçireceği için evlilikteki sıkıntısı bununla başlar. Devamında ailesi bu yaşa kadar her kararına müdahale etmiş bir aileyken evlilik içindeki her şeyi de bilmek, eşler arasındaki ilişkiye de müdahale etmek isteyecektir. Bu durum kişinin evliliğini olumsuz etkileyerek mutsuz olmasına sebebiyet verecektir. 
• Evlilik hayatı da iş hayatı gibi taraflara belli başlı sorumluluklar yükler. Ev geçindirmek, kirayı faturaları ödemek, evin temizliğiyle, çamaşırıyla, bulaşığıyla ilgilenmek… bunlardan her biri sorumluluk sahibi olmayı gerektirir. Hayat boyunca sorumluluk almayı bilmeyen insanın evliliğinde de sorumluluk almaması eşiyle arasının bozulmasını kaçınılmaz kılar ve maalesef kişi yine mutsuz bir hayat sürmeye mahkum olur . 
• Helikopter ebeveynler ile büyüyen yetişkinlerin sorun yaşayabileceği diğer konu ise sosyal hayattır. Çocukken ailesinden izin alan, ailesinin git dediği yere gidip gitmesine izin vermediği yerlere gitmeyen, ailesinin izin verdiği insanlarla arkadaşlık eden bir insanın büyüdüğünü düşünün. Bu insan artık kendisi arkadaşlarını seçmek zorundadır. Gideceği yeri kendisi belirlemek zorundadır. İyiyi kötüyü ayırt etmek zorundadır. Ancak çocuk yaşta karar verme yetisi adeta elinden alınmış kişinin yetişkin olduğunda doğru bir şekilde karar vermesi mümkün olmayacak kişi bu nedenle bir çok problem yaşayacaktır. 

Bu nedenlerle çocuğunuzu büyütürken onun da bir birey olduğunu, bazı kararları tek başına vermesi gerektiği zamanların geleceğini ve aslında iyi niyetli olarak takındığınız bu tavrın büyüdüğünde ona ne kadar zarar verebileceğini göz önünde bulundurmalısınız.

Helikopter Ebeveyn Olmaktan Kurtulmak 

Eğer siz de helikopter ebeveyn stilinde bir çocuk yetiştirme tarzınızın olduğunu düşünüyor ve bu tarzın çocuğunuza ne kadar zarar verebileceğini görebiliyorsanız gelin şu önerilerimizi göz önünde bulundurarak helikopter ebeveyn olmaktan kurtulun.

• Öncelikle biraz rahatlayın. Çocuğunuz sizin yaşayamadığınız hayatı yaşamak, başaramadıklarınızı başarmak zorunda değil. Bunu lütfen unutmayın.  Çocuğunuzu sizin hedeflerinize ulaşmanızdaki araç olarak görmeyin. 
• Çocuğunuzu dinleyin. Oturun ondan size hayallerini ve hedeflerini anlatmasını isteyin ve çocuğunuzu yargılamadan ona destek olmaya çalışın.
• Çocuğunuza yaşına uygun sorumluluklar verin. Ona bu sorumlulukların üstesinden tek başına gelebileceğini ve sizin her zaman onu desteklediğinizi söyleyin.
• Çocuğunuzla konuşun. Ona ve kendinize hayatta her şeyi başarmanın mümkün olmadığını her başarısızlığın bir tecrübeyi beraberinde getirdiğini anlatın.
• Çocuğunuza boş zamanlar tanıyın. Onun da dinlenmeye ihtiyacı olduğunu unutmayın. Boş vakitler hayal gücünü geliştirecek ve ona yaratıcılık yeteneği kazandıracaktır.
• Çocuğunuza ona güvendiğinizi anlatın. Böylece çocuğunuzun öz benlik saygısını kazanmasına destek olursunuz.

Çocuğunuzu sevdiğinizi, onun ne güzel şekilde büyümesini istediğinizi biliyor ve sizi anlıyoruz. Ancak yazımızda detaylı bir şekilde anlattığımız gibi bu tutumunuz helikopter ebeveynlik derecesine ulaştığında ona maalesef faydadan çok zararınız olacaktır. Bunu unutmayın.