Bibliyoterapi Nedir? Nasıl Uygulanır?

Bibliyoterapi, hastanın ruh sağlığını desteklemek için genellikle daha geleneksel terapi yöntemlerinin yanı sıra kitapları ve diğer literatür türlerini kullanan terapötik bir yaklaşımdır. Terapistler tarafından önerilen kitaplar felsefeden anıya ve kendi kendine yardıma kadar herhangi bir türü veya temayı kapsayabilse de bibliyoterapistler genellikle kurgudan yararlanır.

Belirli literatür parçalarını okumak ve bir terapistle (veya bir grup terapisi ortamında) bunlar hakkında konuşmanın, hastaların kendi bakış açıları dışındaki bakış açılarını anlamalarına, zor bir geçmişi veya üzücü semptomları anlamlandırmalarına veya umut, memnuniyet ve empati duygularını deneyimlemelerine yardımcı olduğu düşünülmektedir. Daha genel olarak, okumanın aynı zamanda benlik saygısını, öz farkındalığı ve öz yeterlik duygularını geliştirdiği düşünülmektedir.

Aralarındaki ayrım çizgisi her zaman net olmasa da, alandaki bazıları bibliyoterapinin iki farklı dalını tanır. Gelişimsel bibliyoterapi, toplum veya eğitim ortamlarında, çocuklara veya yetişkinlere, örneğin zorbalık gibi yaygın yaşam zorluklarını ele almalarında yardımcı olmak için kullanılır. Klinik veya terapötik bibliyoterapi, teşhis edilmiş bir bozukluk ile baş etmek veya teşhis edilmiş bir zihinsel veya fiziksel bozukluğun olumsuz etkilerini hafifletmek için profesyonel bir terapi bağlamında kitapların kullanılmasıdır.

Bibliyoterapi Nedir?

Anksiyete ve depresyon veya kederle başa çıkma gibi durumlarla uğraşırken, özellikle karşılaştıracak başka bir deneyiminiz yoksa, zihninizde ve bedeninizde neler olup bittiğini anlamak bazen zor olabilir. Bibliyoterapi, kitap ve hikaye okuma şeklinde bilgi, destek ve rehberlik sağlayarak hayatınızı iyileştirmenize yardımcı olmak için literatürü kullanarak bu boşluğu doldurmayı amaçlar.

İyileşme sürecini kolaylaştırmaya ve terapötik hedeflere ulaşmaya yardımcı olmanın bir yolu olarak okuma kavramı, birçok yaklaşımda ortak bir stratejidir. Bununla birlikte, bibliyoterapiyi bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi diğer yerleşik psikoterapi teorilerinden ayıran şey, bir terapistin bibliyoterapiyi tipik olarak terapötik bir yaklaşım olarak görmesi ve bu nedenle onu sürecin ek bir parçası olarak kullanmasıdır.

Bibliyoterapi genellikle diğer terapi biçimlerini desteklemek için kullanıldığından hem bireysel hem de grup ortamları hem de her yaştan insan için uygundur. Çocuk veya ergen gibi daha genç bir danışanla çalışırken bir terapistin hikayeler kullandığını görmek yaygındır.

Bir grup terapisi ortamında kullanıldığında, bibliyoterapi, katılımcıların literatüre ilişkin yorumları ve konularıyla nasıl ilişkili olduğu hakkında geri bildirim vermelerine ve almalarına olanak tanır. Ayrıca iletişimi geliştirmeye yardımcı olur ve katılımcılar için daha derinlemesine konuşmaları ve bağlantıları teşvik eder.

Bibliyoterapi Tarihi ve Gelişimi

Hikaye anlatma, yaratıcı yazma ve okuma uzun zamandır terapötik potansiyelleri ile tanınmaktadır. Edebiyatın bir şifa yöntemi olarak kullanılması, Yunan kütüphanelerinin iyileştirici güçleri olan kutsal yerler olarak görüldüğü antik Yunan'a kadar uzanır. On dokuzuncu yüzyılın başlarında, Benjamin Rush ve Minson Galt gibi doktorlar, bibliyoterapiyi rehabilitasyonda ve ruh sağlığı sorunlarının mücadelesinde bir müdahale tekniği olarak kullanmaya başladılar. I. ve II. Dünya Savaşları sırasında, geri dönen askerlerin hem fiziksel hem de duygusal kaygılarla başa çıkmalarına yardımcı olmak için bibliyoterapi kullanıldı.

The Atlantic Monthly'de yayınlanan 1916 tarihli bir makalesinde Samuel Carothers, bibliyoterapiyi, tıbbi bakım alan kişilere durumları hakkında öğretmek için kitap kullanma süreci olarak tanımladı ve 1941'de yayınlanan Dorland's Illustrated Medical Dictionary, bu yöntemi resmen bir zihinsel sağlık biçimi olarak kabul etti.

Bibliyoterapinin kullanımı 1950'lerde Carolyn Shrodes'ın insanların hikayelerde tanımladıkları karakterlerden büyük ölçüde etkilendikleri öncülüne dayanan teorik bir model geliştirmesiyle daha da genişledi. Amerikan Kütüphane Derneği 1966'da resmi bir tanım yayınladı ve bir bibliyoterapi biçimi olan şiir terapisini bir baş etme yöntemi olarak ortaya koydu; 1969'da Şiir Terapisi Derneği kuruldu.

1970'lerde kütüphaneci Rhea Rubin bibliyoterapiyi iki kategoriye ayırdı: gelişimsel (eğitim ortamları için) ve terapötik (ruh sağlığı ortamları için). 1978 tarihli Bibliyoterapiyi Kullanmak: Teori ve Uygulama Rehberi, bu alandaki gelişmelere büyük katkıda bulundu. 1983'te Uluslararası Biblio/Şiir Terapisi Federasyonu kuruldu.

Günümüzde bibliyoterapi eğitimciler, yardımcı profesyoneller, kütüphaneciler ve hatta ebeveynler tarafından kullanılmaktadır. Çok yönlülüğü ve uyarlanabilirliği, onu her türlü kişisel gelişim için mükemmel bir tamamlayıcı yapar.

Bibliyoterapi Türleri

Evde olduğu kadar klinik ve eğitim ortamlarında da kullanılabilecek bir dizi bibliyoterapi türü vardır.

• Grup tarafından okunan ve tartışılan hikayeler, şiirler ve kurgu ile genellikle bir grup ortamında yer alan yaratıcı bibliyoterapi
• Eğitim ortamlarında ve ebeveynler tarafından çocukluk ve ergenlik sorunlarını açıklamak için kullanılan gelişimsel bibliyoterapi
• Düşünce kalıplarını, duyguları ve eylemleri değiştirmeye yardımcı olmak için klinik ortamda veya evde kendi kendine yardım kitaplarını kullanan kuralcı bibliyoterapi
• Psikolojik sorunları yönetmek için diğer terapi türleri ile birlikte kullanılan terapötik bibliyografya

Öncelikle eğitim ortamlarında kullanılan gelişimsel bibliyoterapi, ergenlik, bedensel işlevler veya gelişimsel kilometre taşları gibi tipik çocukluk ve ergenlik sorunlarına yöneliktir. Eğitimciler veya tıp uzmanları genellikle ebeveynleri çocuklarıyla bu yaklaşımı kullanmaya teşvik edebilir.

Terapötik bibliyoterapi birçok biçim alır ve birçok farklı terapötik çerçeve ile birlikte kullanılabilir. Okumanın insanların yaşadıkları sorunları anlamalarına, diğer yöntemlerin etkilerini artırmalarına, zihinsel sağlık endişeleri ve bakımıyla ilgili deneyimleri normalleştirmelerine ve olumlu değişim için umut sunmalarına yardımcı olduğu gösterilmiştir. Bibliyoterapi seans dışında terapötik çalışma için potansiyel bir format sağlayarak terapötik süreci hızlandırabilir ve yoğunlaştırabilir.

Yaklaşım, aşağıdaki yollardan bir veya daha fazlasıyla dahil edilebilir:

• Kendi kendine yardım olarak da adlandırılan kuralcı bibliyoterapi, çeşitli zihinsel sağlık sorunlarını ele almak için belirli okuma materyallerinin ve çalışma kitaplarının kullanılmasını içerir. Kendi kendine yardım, bir terapistin rehberliğinde  gerçekleştirilebilir. Birine derin nefes alma ve duygu düzenleme tekniklerini öğreten bir bilişsel davranışçı terapist, örneğin, o kişiye evde kullanması için bir pratik çalışma kitabı sağlayabilir.
• Reçeteli Kitaplar, belirli ruh sağlığı ihtiyaçlarını hedefleyen okuma materyallerinin, uygun kitapları bulmak için kaynakları kullanabilecek ruh sağlığı uzmanları tarafından "reçetelendiği" bir programdır. Ülkemizde örneklerine rastlamak güç olsa da, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki çoğu kütüphane, bu amaç için onaylanmış listeden bir dizi kitap taşır ve genellikle web sitelerinde bir kitap listesi olarak sunar. Web siteleri ayrıca evlat edinme, özsaygı, keder, boşanma ve daha fazlası gibi konuları kapsayan çocuklar için kitaplar listeler.
• Yaratıcı bibliyoterapi, psikolojik iyi oluşu düzenlemek için yaratıcı edebiyattan (romanlar, kısa öyküler, şiirler, oyunlar ve biyografiler) yararlanır. Özenle seçilmiş edebi eserlerin dahil edilmesiyle, terapistler genellikle destek gören insanlara kendilerini keşfetme yolculuğunda rehberlik edebilirler. Bu yöntem, insanlar bir karakterle özdeşleşebildikleri, bu özdeşleşmenin bir sonucu olarak duygusal bir arınma yaşayabildikleri ve daha sonra kendi yaşam deneyimleri hakkında içgörü kazanabildikleri zaman en faydalıdır. 

Bibliyoterapide Teknikler

Bibliyoterapi kulağa hoş geliyorsa, bir terapistin bir danışma seansı sırasında bu aracı nasıl kullandığını merak ediyor olabilirsiniz. Wake Forest Üniversitesi'nin Danışmanlık ve İnsan Hizmetlerinde Çevrimiçi Yüksek Lisans programında danışmanlıkta yaratıcılık konusunda uzmanlaşmış bir profesör olan Sam Gladding, bibliyoterapiyi bir kitap, bir danışman ve bir müşterinin kullanımını içeren dinamik üç yönlü bir etkileşim olarak tanımlar. "Danışman ve danışan, danışanın hayatındaki sorunları ya da stres alanlarını değerlendirir; daha sonra danışman danışanın okuması için bir kitap ya da hikaye yazar" diyor.

Gladding, kitabın veya hikayenin doğrudan danışanın yaşadığı zorlukla ilgili olmasının çok önemli olduğuna dikkat çekiyor, böylece roman veya hikayedeki kahramanla özdeşleşiyorlar. Danışman ve danışan daha sonra kahramanın sorunlarını nasıl ele aldığı ve kitaptaki çözüm veya çözümlerin danışanın durumuna uygulanabilirliği hakkında konuşmak için tekrar bir araya gelirler.

Tipik olarak terapistler, seans dışında okumak üzere danışanlarına özel kitaplar atamak için bibliyoterapiyi kullanır. Uzmanlar, bu stratejinin empatiyi, içgörüyü, konuşmayı ve kişisel gelişimi kolaylaştırmaya yardımcı olabileceğini söylüyor. Bibliyoterapi konusunda eğitim almış çoğu terapistin farklı konularla ilgili bir kitap listesi olacaktır. Belirli bir endişe veya akıl sağlığı sorununa dayalı olarak önerilen veya önerilen başlıklar veren çevrimiçi birkaç site ve veri tabanı da vardır.

Bibliyoterapi Nelere Yardımcı Olabilir?

Uzmanlar, genel olarak okumanın hemen hemen herkes için faydalı olmasına rağmen, hedefli bibliyoterapinin özellikle aşağıdaki sorunlar için yararlı olabileceğini söylüyor:

• Endişe
• Depresyon
• Yeme bozuklukları
• İzolasyon, anlamsızlık, özgürlük ve ölüm gibi varoluşsal kaygılar
• İlişki sorunları
• Madde kullanımı ve bağımlılık

Bibliyoterapinin öfke, sosyal olarak uygun davranış ve utangaçlığı yönetmek için de yardımcı olabileceği biliniyor. Yas, reddedilme veya ırkçılık, cinsiyetçilik, yaş ayrımcılığı gibi olumsuz 'izmlerin' hemen hemen her birinin nasıl ele alınacağına ilişkin sorunlar da bibliyoterapi yoluyla çözüme kavuşabilir.

Bibliyoterapinin Faydaları

Bibliyoterapiyi kullanırken, bir terapist, kaygısı olan bir kişi için sakinleştirici egzersizler çalışma kitabı gibi bir kendi kendine yardım referansı seçebilir. Ya da yakın zamanda ailesinde bir ölüm yaşayan bir danışan için sevilen birini kaybetmekten kaynaklanan keder ve travma ile uğraşan kurgusal bir karaktere sahip bir hikaye seçebilirler.

Kurgusal ve kurgusal olmayan kitaplarda, şiirlerde, oyunlarda, kısa öykülerde ve kendi kendine yardım malzemelerinde öykülerin kullanılması yoluyla; sizi ilk etapta danışma oturumlarına getiren endişeleri daha derinden anlamanıza yardımcı olabilir.

Kişisel İçgörü Kazanırsınız

Bibliyoterapi, uğraştığınız kişisel zorluklar hakkında fikir edinmenize ve en çok ilgili konuları ele almak için stratejiler geliştirmenize yardımcı olur. Ayrıca problem çözme, anlama ve öz farkındalığın geliştirilmesine yardımcı olabilir.

Tedavi Dışı Faydalar Alırsınız

Seanslar arasında okumak için bir kitap üzerinde anlaşmak, terapiste süreç dışında ev ödevi vermek için bir format verir. Bu yaklaşım, terapötik bir seansın anlamını derinleştirmeye yardımcı olabilir ve daha fazla öğrenmeyi kolaylaştırabilir. Uzmanlar, bir terapistin bibliyoterapiyi kullanmasının bir başka yolunun, insanların hayatın zorluklarıyla başa çıkma yollarını öğrenmelerine yardımcı olabilecek bir önleme modeli olduğunu söylüyor.

Perspektif Kazanırsınız

Bibliyoterapiyi kullanmanın daha zorlayıcı nedenlerinden biri, bir kitaptaki karakterler gibi diğer insanların benzer sorunları nasıl ele aldığını ve bunlarla nasıl başa çıktığını görmenize yardımcı olabilmesidir. Kurgusal veya kurgusal olmayan bir karakterle, özellikle duygusal düzeyde özdeşleştiğinizde, kişisel mücadelelerle uğraşan ve bunlarla başa çıkan başkaları da olduğunu görebilirsiniz. Bir hikayeyle olan bu bağlantıyı daha da güçlendirmek ve süreci normalleştirmeye yardımcı olmak için, terapist, hastanın karşılaştığı kişilerarası veya içsel zorluklar için yardım arayan bir karaktere sahip bir kitap seçebilir.

Tedavinin Verimliliği Artar

Araştırmalar, bibliyoterapinin anksiyete, depresyon, yeme bozuklukları ve daha fazlasının mücadelesinde yararlı olabileceğini göstermektedir. Sistematik bir inceleme, bibliyoterapinin hafif depresyonu olan yetişkinler için uzun süreli etkili bir yöntem olduğunu bulmuştur. Üç aydan üç yıla kadar değişen takip sürelerinden sonra altı yetişkinde depresif belirtilerde azalma görüldü. Çevrimiçi bir anket, kendi kendine yardım bibliyoterapisinin, katılımcılar tarafından ruh hallerine, özgüvenlerine, beden imajlarına ve diyet ve egzersiz alışkanlıklarına zararlı olarak algılanan yeme bozuklukları hakkında kurgudan daha etkili olduğunu bulmuştur.

Yaratıcı bibliyoterapinin, 5 ila 16 yaş arası çocuklara içselleştirici davranışlarda (anksiyete ve depresyon), dışa dönük davranışlarda (saldırganlık) ve prososyal davranışlarda (davranış niyetleri ve başkalarına karşı tutumlar) yardım etmede etkili olduğu bulunmuştur. Üniversite öğrencilerinde yapılan bir araştırma, 10 haftalık farkındalık temelli stres azaltma bibliyoterapisinin kaygı, stres, algılanan stres ve kaygı duyarlılığında önemli bir azalmaya ve ayrıca genel yaşam kalitesinde bir artışa neden olduğunu bulmuştur.

Bibliyoterapi Almadan Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bibliyoterapi, çok çeşitli ihtiyaçları olan her yaştan insana fayda sağlayabilirken, yalnızca okumaya ve paylaşmaya istekliyseniz etkili olacaktır. Genel olarak, siz veya sevdiğiniz biri şu durumlarda bibliyoterapi önerilmez:

• Gerçeği hayalden ayırt edemiyorsa
• Sınırlı entelektüel yeteneğe veya dikkat süresine sahipse
• Okumaktan zevk almıyorsa

Bibliyoterapiye Nasıl Başlanır?

Seanslarına bibliyoterapiyi dahil eden bir terapist ararken, bakılacak ilk yer çevrimiçi mecralardır. Geleneksel olarak yüz yüze bir terapi içinse bu uzmanlığı Google üzerinden bibliyoterapi + şehrinize göre arayabilirsiniz.  Bibliyoterapi eğitimine ek olarak, aramanızı yaparken terapistin diğer kimlik bilgilerini ve unvanları kontrol ettiğinizden emin olun. Diğer pek çok kişiyle birlikte bu kimlik bilgileri, kişinin sizinle çalışmak için doğru eğitime ve uygun sertifikalara veya lisansa sahip olduğunu gösterir.

Ne Zaman Bibliyoterapi Alınmalı?

Bibliyoterapi, anksiyete, depresyon veya diğer duygudurum bozuklukları olan hastalara uygulanabilir; travma veya bağımlılıkla mücadele edenler ya da keder, boşanma veya ilişkiyle ilgili diğer zorluklardan geçenler bu süreçten faylanabilir.

Bibliyoterapi, bireysel veya grup terapi seanslarında veya bir terapistin rehberliği olmadan uygulanabilir. Bir terapistle yürütüldüğünde, bibliyoterapi nadiren birincil veya tek yöntem olarak kullanılır; daha ziyade, bilişsel davranışçı terapi veya psikodinamik terapi gibi diğer yaklaşımlarla birlikte kullanılma eğilimindedir.

Bibliyoterapi ucuzdur ve uygulaması kolaydır. Bu nedenle, zamanı kısıtlı, maddi durumu kısıtlı veya akıl sağlığı sorunları hafif ila orta düzeyde olan hastalar için özellikle yararlı olabilir.

Bibliyoterapiden Ne Beklemelisiniz?

Tipik olarak, bir bibliyoterapist, tercih ettikleri modaliteye ve hastanın özel zorluklarına dayalı olarak bir kitap önerecektir. Örneğin bir bilişsel davranışçı terapist, araştırma destekli BDT ilkelerini özetleyen bir kendi kendine yardım çalışma kitabı önerebilir; travma konusunda uzmanlaşmış bir terapist ise çocuklukta istismara uğramış bir karakter hakkında bir roman önerebilir.

Danışan daha sonra, kendi zamanında kitabı okuyacak veya çalışma kitabı alıştırmasını belirtilen şekilde tamamlayacaktır. Terapiye döndükten sonra, kitap veya egzersiz tartışılacak ve başa çıkma mekanizmalarını, kişisel geçmişi veya terapötik deneyimle ilgili diğer faktörleri keşfetmek için bir başlangıç ​​noktası olarak kullanılacaktır.

Danışanların seanslar arasında okuması gerektiğinden, bibliyoterapi, terapi odası dışında ek çaba ve maliyet gerektirir. Bununla birlikte, bibliyoterapi kullanan birçok terapist, uygulamanın danışan katılımını ve terapötik sürece bağlılığını artırdığını bildirmektedir.

Bibliyoterapi Nasıl Çalışır?

Kitap okumanın ruh hali ve zihin üzerinde olumlu etkisi olduğu fikri yeni değil; gerçekten de, Yunanlılar ve Mısırlılar da dahil olmak üzere birçok eski toplum, kütüphaneleri (metaforik) iyileştirici özelliklere sahip kutsal alanlar olarak gördü. 20. yüzyıldan başlayarak, psikologlar daha genel olarak okumanın potansiyel faydaları ve özel olarak bibliyoterapi üzerine resmi araştırmalar yapmaya başladılar. Genel olarak, literatür, özellikle yeni bir bakış açısı sunan veya okuyucuyu rahatlık alanlarının dışına çıkaran kitap okumanın empatiyi, başkalarına karşı hoşgörüyü ve başkalarının duygularını okuma yeteneği gibi kişilerarası becerileri artırabileceğini öne sürüyor.

Terapötik bir ortamda, bibliyoterapinin etkili olduğu düşünülmektedir, çünkü hastaların problemlerini çözmeleri için ek bir çıkış sağlar ve bir bireyin mücadelelerinde yalnız olmadıklarını fark etmesine yardımcı olabilir. Bu süreç dört aşamada gerçekleşebilir:

• Tanımlama: Okuyucu, metindeki bir karaktere bağlanır ve sorunları ve amaçlarıyla özdeşleşir.
• Katarsis: Okuyucu, karakterin duygularını, mücadelelerini ve umutlarını güvenli, uzak bir konumdan deneyimler.
• İçgörü: Okuyucu, metindeki karakterler veya durumlar ile okuyucunun kendi koşulları arasındaki benzerlikleri ve metindeki fikirleri okuyucunun yaşamına uygulama kararını tanır.
• Evrenselleştirme: Okuyucu yalnız olmadıklarını fark eder. Diğerleri de benzer zorluklar yaşadı ve onları yönlendirmenin yollarını buldu.

Alanında uzman kadrosuyla Psikolog Ofisi, bütün psikolojik rahatsızlıkların üstesinden gelebilmeniz için yanınızdadır. Psikolojik destek süreçlerini en modern yaklaşımla ele alan Psikolog Ofisi, en hızlı ve en doğru çözümleri sunar. Bu sayede, nerede olursanız olun, sadece 1 dakika içerisinde dilediğiniz psikologdan online terapi alabilirsiniz.