Aşağılık Kompleksi Üzerine Tüm Merak Ettikleriniz

Günlük hayatımızda nedenini kendimiz de anlamadan sergilediğimiz bazı tutumlar doğrudan aşağılık kompleksi ile ilişkili olabilmektedir. Sosyal hayatınızı, kariyerinizi, ilişkilerinizi bu denli etkileyen ve pek çok psikolojik hastalığı tetikleyen aşağılık kompleksini yenmek mümkündür. Aşağılık kompleksini yenmek için bunu kabullenmek ve yenmeye karar vermek oldukça önemlidir. Yazımızda bu konuda tüm detaylara değineceğiz. 

Aşağılık Kompleksi Nedir?

Aşağılık kompleksi kavramı Adler tarafından ortaya atılmıştır. Adler, aşağılık kompleksi bulunan insanların doğuştan gelen bir eksiklik duygusuna sahip olduğunu düşünmektedir.

Genel tanımıyla aşağılık kompleksi, kişinin karşısındakine karşı yetersizlik duygusunu fazla yoğun hissetmesidir. Böyle bir durumda birey, kendini karşıdakinden fazlasıyla aşağıda hisseder. 

Aşağılık kompleksi ikili ilişkilerde sıklıkla ortaya çıksa da genel olarak insan ilişkilerinde sık rastlanan sorunlardandır. Bununla birlikte herhangi bir ilişki söz konusu olmak zorunda da değildir; birey girdiği bir ortama karşı da genel olarak aşağılık kompleksi yaşayabilir. 

Aşağılık Kompleksinin Maskesi: Üstünlük Kompleksi

Üstünlük kompleksi Adler’in aşağılık kompleksi ile beraber ortaya attığı bir kavramdır. Üstünlük kompleksinde kişi aşağılık kompleksinin onda meydana getirdiği yetersizlik duygusunu başka kişilere üstünlük taslayarak kamufle etmeye çalışır. 

Başkalarını aşırı eleştirmek, egoist ve bencil davranmak ve tabiri caizse insanlara üstten bakmak üstünlük kompleksinin belirtilerindendir. 

Üstünlük kompleksi kısa vadede insanların bireyden uzaklaşmasına ve uzun vadede kişinin sosyal ortamlardan dışlanmasına ve arkadaşlarını kaybetmesine sonucunda da yalnız kalmasına neden olacaktır. 

Üstünlük kompleksinin iyileşmesi için yapılması gereken temelde bireydeki aşağılık kompleksini iyileştirmektir ki zira bu ikisi bir kısır döngü oluşturarak bireye oldukça büyük zararlar verebilecektir. 

 Aşağılık Kompleksinin Belirtileri Nelerdir?

Aşağılık kompleksi farklı kişilerde farklı belirtiler ortaya çıkaran bir durumdur. Ancak kompleksi yaşayan bireylerin çoğunda ortak olarak ortaya çıkan bazı davranış stilleri bulunur. Bunlar şöyledir:

• Aşağılık kompleksinin beraberinde gelen öncelikli belirti özgüven düşüklüğüdür. Kişinin kendini diğerlerinden altta hissetmesi ona aynı zamanda aşırı özgüvensizlik verir ki bu da aşağılık kompleksini pekiştirir. Dolayısıyla özgüven düşüklüğü, aşağılık kompleksinin hem belirtisi hem de nedenidir.
• Aşağılık kompleksinin öne çıkan bir başka belirtisi kıyaslamadır. Kişi kendini en ufak davranışlarında bile başka insanların davranışıyla kıyaslar. 
• Bir başka belirti iletişim konusunda güçlük çekmektir. Bunun sebebi iletişim yeteneğinde zamanla düşüş olmasıdır. 
• Sürekli kendini eleştirme aşağılık kompleksinin sık görülen belirtilerindendir.
• Aşağılık kompleksinin belirtilerinden bir diğeri sosyal ortamlardan uzaklıktır ki bu zamanla asosyalliğe dönüşecektir. 
• Eleştiri kabul etmeme aşağılık kompleksinin diğerleriyle zıt olan belirtisidir. Bu belirtinin nedeni de ufak bir eleştirinin bile kişinin gözünde büyük bir eksikliğe dönüşmesidir. 
• Depresif ruh hali ve yüksek kaygı bir başka belirtidir. 

Aşağılık Kompleksinin 6 Nedeni

1. Genetik eğilim: Alakasız görünse de anne babasında aşağılık kompleksi sorunu bulunan kişilerin buna olan yatkınlığının arttığı görülmüştür.
2. Özgüven düşüklüğü: Özgüvensizlik yukarıda da sözünü ettiğimiz gibi aşağılık kompleksinin hem nedeni hem belirtisidir. Çünkü bu iki sorun kişiyi bir kısır döngü içine sokacaktır.
3. Ebeveyn davranışları: Ebeveynlerin bebeklik döneminden itibaren çocuklarına karşı olan tutumları, onların karakterini ilerde çok etkileyeceği gibi aşağılık kompleksi oluşumunda da etkili bir durumdur. 
4. Çocukluk döneminde yaşanan travmatik olaylar: Aşağılık kompleksi çocukluk döneminde belirginleşmeye başlayan bir problemdir. Dolayısıyla bu dönemde yaşanan travmatik olaylar diğerlerine göre daha etkili bir sebeptir. Çocukluk döneminde yaşanan travmalar, bireyin hayatı boyunca travma sonrası stres bozukluğu ile savaşmasına neden olabiliyor ve aileler çoğu zaman bunun farkında dahi olamıyor. Bu konuda size tavsiyemiz ‘Aileler, Çocuklardaki TSBB Belirtilerini Fark Edemiyor’ adlı yazımıza göz atmanız. 
5. Fiziksel özellikler: Diğer insanlardan farklı görünüm kişiyi aşağılık kompleksi problemi ile başbaşa bırakmaya müsait bir durumdur.
6. Toplumsal tutum: Günümüzde toplumun bazı kesimlerine yapılan ötekileştirme, mobbing, ayrıştırma gibi haksızlıklar aşağılık kompleksini yaygınlaştıran öncelikli nedenlerdendir. 

Aşağılık Kompleksinin Neden Olabileceği Psikolojik Hastalıklar

Aşağılık kompleksi bazı psikolojik hastalıkları tetiklemektedir. Bunlardan bazıları şöyledir:

• Depresyon: Psikolojik birçok problem insanları depresyona sürükleyen bir neden olma potansiyeli taşır. Aşağılık kompleksi de bunların öne çıkanlarındandır. Sürekli kendini eleştirme, sosyal ortamlardan uzaklaşma, özgüven düşüklüğü, iletişim düşüklüğü gibi uzun vadede oldukça zarar verici sonuçlara yol açabilecek belirtileri olan aşağılık kompleksi probleminin çözümlenmemesi durumunda kişiyi depresyona sürüklemesi oldukça yüksek bir ihtimaldir. 
• Anksiyete: Aşağılık kompleksinin belirtilerinden biri de kişiyi sürekli kaygıya yönlendirmesidir. Günlük yaşamda kişi; hareketlerinin, düşüncelerinin, sözlerinin diğerlerinden daha düşük seviyede olduğu ve diğer insanlar tarafından eleştirileceği kaygısıyla yaşar. Dolayısıyla aşağılık kompleksinin uzun vadede sonuçlarından biri de kişide anksiyetenin ortaya çıkması olabilecektir. 
• Yeme bozuklukları: Aşağılık kompleksine sahip kişi kendini sürekli birileriyle kıyaslar. Bu kıyaslama kilo açısından olduğunda sonucunun yeme bozukluklarına kadar gitmesi beklenebilecek bir durumdur.
• Sosyal fobi: Aşağılık kompleksi kişide iletişim bozukluğuna, sosyal yaşamdan uzaklaşmaya ve sonucunda asosyalliğe varan sonuçlara yol açar. Bu da aşağılık kompleksinin kişide sosyal fobi oluşturacağının bir nevi kanıtıdır. 
• Bağımlılık: Aşağılık kompleksi kişiyi sürekli kendinde olan eleştirilecek yönleri düşünmeye sürükler. Bağımlılık yapan alkol, uyuşturucu gibi maddeler beynin düşünme fonksiyonunu kısa bir süreliğine de olsa baskıladığından aşağılık kompleksine sahip olan kişi bu maddeleri kullanmaya yönelebilecek ve bu bir süre sonra bağımlılığa dönüşecektir. 

Aşağılık Kompleksinin Tedavisi

Aşağılık kompleksi bulunan kişi aynı zamanda bunu kabul etmekte de zorlanır. Kendine sürekli eleştirel gözle baktığından aslında yeterli bir insan olduğunu sadece aşağılık kompleksine sahip olduğu için yetersiz hissettiğini kabul edemez. Ayrıca dıştan gelen eleştiriye de kapalıdır. Bu nedenle herhangi birinin onda aşağılık kompleksi olabileceği eleştirisini dikkate almaz. Dolayısıyla aşağılık kompleksi tedavisinin ilk aşaması aslında kişinin bu durumu kabul etmesidir. 

Kabullenme aşamasından sonra psikoterapi süreci başlatılmalıdır. Psikoterapi sürecini yürüten psikolog, kişide aşağılık kompleksine neden olan temel inançları keşfederek işe başlar. Bunu bireyle geçmişini, hislerini, düşüncelerini konuşarak ve bunları tahlil ederek yapacaktır. 

Daha sonra bu temel inançların neyin sonucu olarak meydana geldiğini, genetik yatkınlık söz konusu olup olmadığını araştırır. Psikoterapinin bu tahlil aşamalarından sonra iyileşme süreci başlar. İyileşme sürecinde psikolog, aşağılık kompleksi bulunan bireyde buna neden olan temel inançları olumlu inançlara çevirme aşamasına geçer. Kişideki kendine dair normalden fazla yoğunluktaki olumsuz düşünceler değiştirilerek yerine olumluları yerleştirilir. 

Ayrıca kişinin kendisi hakkında objektif düşünebilmesi sağlanmaya çalışılır. Ancak belirtmemiz gerekir ki genel olarak süreç böyle ilerlese de her psikoterapi sürecinin kendine has olması ve bireyin durumuna bağlı olarak farklı işletilmesi gerekir. 

Online terapi; zaman, fiyat, toplumsal tabular ve daha birçok konu açısından avantajlıdır. Zira çalışan insanların, öğrencilerin vs. yüz yüze terapi seansları için vakit sorunu olabilir, online terapi seans fiyatları yüzyüze olanlara nazaran daha uygundur ve toplumsal tabulara yenik düşerek psikoloğa gitmekten çekinen pek çok kişi online terapiyi tercih edebilir. Psikologofisi, yardıma ihtiyacınız olduğunu düşündüğünüz her sorun gibi aşağılık kompleksi konusunda da alanında uzman psikologları ile her zaman yanınızdadır. Aşağılık kompleksi ile ilgili merak ettiğiniz tüm sorulara bir uzmanımızdan daha detaylı yanıtlar almak ve online terapi seansı yapmak için bize ulaşabilirsiniz. 

Aşağılık Kompleksi Bulunan Bir Kişi Ne Yapmalı?

Kendinde aşağılık kompleksi bulunduğunu kabullenmiş bir kişinin psikoterapi sürecine ek olarak günlük hayatında sergileyeceği bazı tutumlar ya da uygulayacağı bazı davranışlar iyileşme sürecine oldukça büyük katkıda bulunacaktır. 

Eğer aşağılık kompleksi nedeniyle terapi sürecindeyseniz veya en azından sizde aşağılık kompleksi bulunduğunu kabul etmiş durumdaysanız yapmanız gereken bazı şeyler şöyledir: 

• Kendinizi bir konuda eleştireceğinizi hissettiğinizde bunu yapmadan önce kendinize en azından bir iki dakika verin. Bu sürede kendinizi eleştirmeniz gereken bir şey olup olmadığını mantık çerçevesi içerisinde değerlendirmeye çalışın. Bu kısa vadede kendinizi eleştirirken kullandığınız üslubu yumuşatacak; uzun vadede ise kendinizi eskiye nazaran daha az eleştirdiğinizi fark edeceksiniz. 
• İnsanlara iltifat edin. Başka bir kişinin başarısını tebrik etmek, giydiği kıyafetin ona yakıştığını söylemek, yeni saç kesiminin güzel olduğunu ifade etmek vs. başlarda sizi zorlayabilir. Hele ki kendinizi eksik hissettiğiniz konularda bir başkasına övgüde bulunmak sizi bir hayli zorlayacaktır. Ancak unutmayın ki birine iltifat ettiğinizde sadece karşıdaki değil siz de iyi hissedersiniz. Dolayısıyla, istemeden de olsa, biraz kendinizi zorlayarak birine iltifat etmeniz zamanla alışkanlığa dönüşecek ve uzun vadede o konuda kendinizi eskiye göre daha az eksik hissettiğinizi fark edeceksiniz. 
• İyi olduğunuz aktiviteleri, yetenek ve becerilerinizi, mutlu olduğunuz ortamları keşfetmeye çalışın. Hiçbir insan tüm konularda iyi değildir; her insanın eksik yönleri vardır. Ancak siz yeteneğinizin olduğu konulara yönelmek yerine diğerlerine göre daha az yetenekli olduğunuz konularda takılı kalırsanız aşağılık kompleksi ile savaşmak sizin için daha zor hale gelecektir. Bu nedenle yapmanız gereken hangi konularda iyi olduğunuzu keşfederek bunlar üstüne yoğunlaşıp kendinizi daha da geliştirmeye çalışmaktır. 
• Meditasyon ve nefes egzersizleri yapın. Meditasyon genel olarak insan psikolojisine çok iyi gelen bir aktivitedir. Ancak özellikle özgüvene yönelik ve bu konuda olumlamalar içeren meditasyonları yapmaya özen göstermeniz aşağılık kompleksini yenme sürecinize oldukça büyük katkıda bulunacaktır. Aynı zamanda nefes egzersizleri yapmak psikolojinize oldukça olumlu katkıda bulunacak ve bu süreçte size yardımcı olacaktır.
• Spor yapın. Sporun vücudumuza katkıları yadsınamayacağı gibi beyin işlevlerine ve insan psikolojisine de oldukça önemli katkıları vardır. Vücudunuzda spor ile düzelebilecek bir yerden memnun değilseniz ve burayla ilgili bir aşağılık kompleksine kapılıyorsanız spor yapmak bu konuda size yardımcı olacaktır ancak vücudunuzla ilgili bir sıkıntınız olmasa dahi spor yapmak size özgüven verecek, ruh halinize iyi gelecek ve böylece aşağılık kompleksinin iyileşmesi sürecinde sizin yanınızda olacaktır. 

Aşağılık Kompleksi Bulunan Birine Nasıl Davranılmalı?

Aşağılık kompleksine sahip biri bunu zaman zaman ters davranışlarıyla zaman zaman da egosu ile kamufle etse de kendi psikolojisine verdiği zararı göz önüne almalı ve söz konusu kişiyi yargılamadan ona yardımcı olmaya çalışmalısınız. 

Aşağılık kompleksine sahip olduğunu bildiğiniz kişiyi eleştirdiğinizde sizi dikkate almıyor gibi görünebilir veya size ters davranabilir. Ancak bu eleştiriniz, o kişinin beyninde içten içe büyük bir yer kaplayacak ve kişi, düşündükçe küçücük bir eleştirinizi dahi kafasında kurarak büyük bir kusur haline getirecektir. Dolayısıyla aşağılık kompleksine sahip bir bireyi eleştirirken daha kibar bir üslup tercih edebilirsiniz ve hatta mümkünse eleştiri yerine olumlu telkinlerde bulunabilirsiniz.

Aşağılık kompleksine sahip bir bireyle arkadaşsanız, onun iyi olduğu konuları ve yeteneklerini keşfetmesine yardımcı olabilir ve bunu yapabileceği ortamlara girmesini teşvik edebilirsiniz. 

Ayrıca aşağılık kompleksine sahip bireyin bunu kabul etmesi de oldukça zor olduğundan bu konuda ona yardımcı olup yaşadığı durumu kabul etmesini sağlayıp; sonrasında da psikoterapiye başlaması için onu yönlendirerek bu süreçte ona destek olabilirsiniz.